We bevinden ons nu in de tien bekeringsdagen tussen Rosj Hasjana (joods nieuwjaar) en Jom Kippoer, grote Verzoendag (25 september). We noemen deze dagen de ‘ontzagwekkende dagen’ omdat G’d de wereld en de mensheid in deze dagen beoordeelt en berecht en de contouren voor het komende jaar vaststelt.

Een van de bekende gebedsteksten luidt: “Verwerp ons niet wanneer we oud worden, laat ons niet in de steek wanneer onze krachten het begeven”.

Nationaal en individueel

Deze tekst kan op nationaal, maar ook op individueel niveau begrepen worden. Allereerst is het Joodse volk al een echt oud volk. Dit jaar bestaan we 3336 jaar sinds de Thora, onze grondwet, gegeven werd op de berg Sinaï.

Maar ik word bijna 70 jaar en neem deze tekst ook heel persoonlijk. Directe aanleiding voor dit artikel was het bericht dat veel Nederlandse huisartsen zich onzeker voelen om het leven van patiënten met dementie te beëindigen, ondanks een ondertekende wilsverklaring. Euthanasie blijft euthanasie. De Bijbel is ertegen. In Israël is het verboden. Waar zijn we mee bezig?

Ouder worden is tegenwoordig een behoorlijk paradoxaal gebeuren. Slogans als ‘gepensioneerde vrijwilligers zijn goud waard‘ doen mij goed. Jarenlang was dit inderdaad de trend: gezonder en jonger. Zeventig werd het nieuwe vijftig. We zien frisse zeventigers meelopen in de marathon.

Tijdlijn

Ik ga even 6 jaar terug in de tijd met u. Volgens het CBS hadden in 2017 nog 2.700 80-plussers een betaalde baan. 9000 75-plussers hadden nog een vast of flexibel arbeidscontract. 16 duizend 75-plussers werkten nog als zelfstandig ondernemer.

Opvallend was dat het ziekteverzuim van ouderen tussen de 65 en 75 zelfs lager was dan die van jongere werknemers (25 tot 35). De meeste 75- en 80-plussers bleken flexibel en loyaal. Tachtig werd het nieuwe zestig. Binnenkort wordt honderd het nieuwe tachtig. Krachtig en vitaal!

Dat was, maar is niet langer. In Nederland kreeg de reeds lang bestaande normvervaging nog scherpere kanten met het rapport ‘voltooid leven’ van de commissie-Van Wijngaarden in opdracht van het kabinet (30 januari 2020). Hierin werd bekendgemaakt dat ruim tienduizend 55-plussers het eigen leven voltooid achtten en al dan niet met hulp hieraan een einde zouden willen maken. Kamerleden beloofden met een wetsvoorstel voor hulp bij voltooid leven te komen.

We scheppen steeds meer ruimte om in uitzichtloze situaties – en dit is een uiterst rekbaar begrip – ‘ouderen af te schrijven’. 55-plussers gaan al door als ‘voltooid leven’. Tijdens de verschillende coronacrises werd door een aantal artsen duidelijk gemaakt dat het zeer wel mogelijk was dat ‘de meeste mensen die overlijden aan het coronavirus niet op de intensive care hebben gelegen’.

Langzaam maar zeker

Het is een trend die mensen van zestig, zeventig steeds sterker voelen. Het gaat heel subtiel. In Italië werd op een gegeven moment gezegd dat mensen boven de zestig niet behandeld konden worden in het ziekenhuis. In Nederland werden we ernstig gemaand na te denken over wat wel of niet te doen als wij als zestig plussers ten prooi zouden vallen aan een corona-besmetting.

Het gaat om de mentaliteit. Er ontstaat een sluipende verschuiving in normen en waarden ten aanzien van het koesteren van het leven. En deze trend verspreidt zich langzamerhand over heel Europa.

Strijdig met Bijbel

Ik vind dit ouderdomsdiscriminatie en totaal in strijd met alles wat de Bijbel ons leert over respect voor de ouderen. ‘Voor de ouderdom moet men opstaan’, zegt de Bijbel en ‘de ouderdom moet men eerbiedigen’, aldus Leviticus (19:32).

Waar is de solidariteit gebleven? Hebben wij zestig plussers langzamerhand geen recht op leven meer? Deze dreiging van minimale of mindere behandeling lijkt het faillissement van onze allang niet meer bestaande verzorgingsmaatschappij.

En deze totaal misplaatste spaarzaamheid vindt niet alleen in Nederland plaats. In Duitsland zal men dit niet zo zeggen omdat er nogal wat ‘oud zeer’ ligt maar in andere landen lijkt het wel alsof de overheid er op aan stuurt ‘dat het na een bepaalde leeftijd wel mooi is geweest’.

Zwitserland

Zo verschijnen in Zwitserland regelmatig artikelen over tevreden ouderen met een ‘voltooid leven’. Meer hoeven ze niet. En er staat natuurlijk altijd wel ergens een vrijwilliger van een vereniging voor vrijwillige euthanasie klaar om ze aan de laatste pil te helpen.

De Neue Zürcher Zeitung wist op 19 april 2020 nog te melden dat artsen in Zürich coronapatiënten aanraden af te zien van ziekenhuisopname. Het is beter om in het bejaardenhuis te blijven. Ook wanneer het ziekteverloop ernstig is en fataal wordt.

Thuis sterven geschiedt namelijk snel en pijnloos: "Uiteindelijk sterven de meeste patiënten vrij snel; tussen een paar uur en twee dagen. Patiënten krijgen meestal zuurstof en morfine toegediend". Dit werd ondersteund door richtlijnen van de overheid.

Hier werd gewoon een soort collectieve euthanasie voor een deel van de vergrijzende bevolking gepromoot. Ik vond dit niet kunnen. Het is inmiddels helaas een breed maatschappelijk verschijnsel. Het ligt natuurlijk allemaal in het verlengde van ons nationale euthanasiebeleid maar staat totaal haaks op de gewenste vorm van medemenselijkheid.

Nog levensrecht?

Ouderen uit onze gemeenschap zijn intussen gewoon bang dat ze niet meer zoveel ‘levensrecht’ hebben. Maar ik vind het in onze welvarende maatschappij volslagen immoreel om bij ouderen een uiterst minimaal hulpbeleid te voeren.

Onze Europese gemeenschap kon zich zeer veel meer levensverlengende machines plus personeel veroorloven dan er kennelijk op dat moment aanwezig waren. De paniek sloeg toe, omdat men meende niet voldoende opnamecapaciteit te hebben voor alle patiënten. Verschillende overheden maakten alvast maar – zij het subtiel - duidelijk wie wel en wie niet volledig recht op leven hebben.

Normen vervagen. Grenzen worden verlegd. Elk moment van leven, ook van ouderen, is waardevol.