We gaan iedere feestdag weer door een molen van nieuwe inzichten, ervaringen en eigenlijk ook een beetje persoonlijkheidsverandering. Ieder jaar gaan we weer een stukje omhoog in onze religieuze beleving. Dit jaar maakte ik dat in heftige vorm mee. Wat was het geval?

Het begon op de eerste dag van Soekot (Loofhuttenfeest). Ik nam de zogenaamde vier plantensoorten en schudde die tijdens het lofgebed in alle zes richtingen – de vier windrichtingen, naar boven en naar beneden - om hiermee G’ds eenheid in alle richtingen zichtbaar te maken. Een geest van eenheid vervulde me.

Wat was er gebeurd in dat halve jaar sinds Pesach (Pasen)?

De vier plantensoorten

Op Soekot nemen wij vier plantensoorten, omdat deze vier typen mensen voorstellen:

• De cederappel heeft zowel geur als smaak en dit duidt op ‘perfecte’ mensen, die veel aan zowel Thorastudie als aan liefdewerken doen.
• De palmtak heeft wel smaak, maar geen geur. Dit duidt op de intellectueel bij wie de studie voorop staat.
• De myrthetakken die alleen geuren, symboliseren de persoonlijkheid, die voornamelijk in de intermenselijke sfeer bezig is met goede daden.
• De beekwilgentakken, bij wie noch kennis noch goede daden aanwezig zijn.

Toch verklaart G’d dat wij al deze verschillende soorten bijeen moeten brengen, omdat allen bij het grote geheel behoren. Niet alleen dit. Deze eenheid zorgt ervoor dat we kappara, verzoening met G’d, bereiken.

Maar wat kan ik voor verzoening met G’d krijgen door mensen, die niets aan de religie doen en er ook niet veel van weten? Ik keek in mijn ziel en herinnerde me dat we met Pesach ongeveer hetzelfde ervaren, alleen in een totaal andere vorm. Het kwartje viel…

De vier zonen op Pesach

Op Pesach bij de vertelling over de Uittocht uit Egypte, vertellen we over onze kinderen. De Thora spreekt over vier soorten kinderen:

• "één is verstandig,
• één is kwaadwillend,
• één is eenvoudig en
• één kan nog geen vragen stellen.”.

Op Pesach staat de opvoeding van onze jeugd centraal. Religieuze continuïteit is alleen gewaarborgd wanneer onze geestelijke erfenis wordt doorgegeven aan de volgende generatie. Met name aan de kinderen, die nog niets weten van religie.

De Egyptische farao zag dit in: eerst liet hij de jongetjes in de Nijl gooien, daarna probeerde hij het gezinsleven te verstoren en uiteindelijk wilde hij de volwassenen wel laten uittrekken maar de kinderen moesten in Egypte blijven (Ex.10:8-11).

G'ds grote liefde voor de mensheid heeft uiteindelijk alles ten goede gekeerd. In de mystieke Tien Sefirot (heilige sferen) is de vierde sefiera (sfeer) die van G'ds liefde. Vandaar dat op de eerste avond Pesach, waarop we vertellen over de Uittocht uit Egypte, alles in het teken staat van het getal vier: we drinken vier bekers wijn ter herinnering aan de vier niveaus van bevrijding, vier vragen, vier uitdrukkingen in de Thora van verlossing, vier zonen.

Religie is permanente educatie. Deze vier zonen zijn in feite vier menstypen, vier persoonlijkheden, die evengoed volwassenen kunnen zijn.

Eén persoonlijkheid

Ik zou nog één stapje verder willen gaan dit jaar: de vier karakters zijn eigenlijk verschillende aspecten van ieders persoonlijkheid. Bij tijd en wijle zijn wij wijs, soms kwaadwillend, op andere gebieden zijn wij eenvoudigen van geest of zijn wij nog niet eens in staat de juiste vragen te stellen.

Toch vormen al deze aspecten één persoonlijkheid en alle vier karakters één volk. De vraag is alleen hoe de opvoeding van hoog naar laag doorklinkt en hoe dat G'ddelijke licht zijn weg vindt tot in de laagste regionen van G'dsverduistering en religieuze onwetendheid.

Na eenheid een onbeperkte zegen

Maar deze Soekot werd mij een ding duidelijk: wij moeten iedereen liefhebben als onszelf. Ook de mensen die op dit moment nog niets van de religie weten en nog niets aan de religie doen. Alleen deze onvoorwaardelijke liefde laat de eenheid van de mensen tot zo’n grote hoogte stijgen dat onze Vader in de hemel ons ook dit jaar weer op een weer iets hoger niveau de zegeningen geeft waarvoor wij dagelijks bidden.

G’d heeft alle mensen naar Zijn evenbeeld geschapen. Als iedere andere vader wil Hij dat Zijn kinderen in verdraagzaamheid en liefde samenleven in een gevende maatschappij.

Dansen met de Thora

Dit gevoel maakt mij ieder jaar weer enthousiast om mijn leven naar G’ds opdrachten in te richten. Die eenheid wordt gedurende de feestenreeks alleen maar groter. Op Simchat Tora (Vreugde der Wet), de laatste dag van Soekot, bereikt die eenheid zijn hoogtepunt. We laten de Thora dicht. Iedereen, jong en oud, vroom en vrij, geleerd en minder geleerd dansen met dezelfde Thora. Alle verschillen tussen de mensen vallen weg. Alleen het voetenwerk telt. En daarin zijn wij allen gelijk!