Tekens van geloof • Matse

Het Jodendom kent veel symbolen en rituelen. Allerlei voorwerpen hebben een betekenis. Ze drukken iets uit van het geloof van Israël in de Eeuwige. In deze reeks bekijken we een aantal van deze tekens van geloof.

Wie kent haar niet, de matse? Het is de platte, harde koek die gedurende Pesach gegeten wordt. Het Hebreeuwse matsah is te vertalen met ongezuurd. Wat is ongezuurd? Het betekent in de eerste plaats dat het deeg voor de matse niet de tijd mag krijgen om te rijzen. In de Joodse leer is daarom de bereiding van de matse nauwkeurig vastgelegd. Het totale bakproces mag niet langer dan achttien minuten duren.

Het feest van de Matsot

In de Bijbel wordt gesproken over het feest van de matsot (meervoud van matsah), naast Pesach (Leviticus 23:6). Het valt samen met Pesach, maar moet er toch ook van onderscheiden. Het feest van de matsot duurt zeven dagen. Het begint ermee dat alle zuurdesem uit het huis verwijderd moet worden. Zuurdesem is chamets in het Hebreeuws. Oorspronkelijk was dat een stukje oud deeg, dat het verse deeg liet rijzen. Alle kruimeltjes, alle oude meel, het wordt allemaal verbrand. Zeven dagen mag er niets wat gezuurd is genuttigd worden. Alle producten die gegist of gerezen zijn, zijn in de ban, ook bier, bijvoorbeeld.

Het brood van ellende

Het gebod om de matse te eten werd gegeven aan de vooravond van de uittocht uit Egypte. Het symboliseerde de haast waarmee de Israëlieten uit Egypte moesten trekken. Het eten van de matse herinnert aan de bevrijding van de slavernij in Egypte. “Dit is het brood van de ellende (vgl. Deuteronomium 16:3) dat onze vaderen in Egypte aten,” zegt de Haggada, de liturgie van de Sederavond. Wie aan de sedertafel de matse eet, ervaart op dat moment aan den lijve de ellende die de vaderen in Egypte doormaakten. Het is alsof je zelf uit Egypte wegtrekt. Zo moet je de seder vieren, zegt de haggada.

De matsa komt trouwens al eerder in de Bijbel voor in een niet-cultische context. Lot bakte matses voor de engelen die hem bezochten (Genesis 19:3). Abraham droeg Sara op om “snel” koeken te bakken toen de drie mannen bij hem kwamen (Genesis 18:6). Misschien moeten we hier ook aan matses denken. Ook voor de graanoffers in de tempel werden matses gebruikt. Anders dan de matses voor Pesach waren deze veelal met olie bereid.

“