Wat moest ik op zo’n vraag nou antwoorden? Ja? Nee? U begrijpt natuurlijk, trouwe lezer van mijn dagboek, dat ik me redelijk gevlijd voelde. Maar aan dat trotse gevoel kwam een dramatisch einde. Na heel kort nagedacht te hebben, stelde ik, conform goed Joods gebruik, een wedervraag: Kent u me dan? Waarop de verkoper enigszins verbaasd antwoordde: “Nee, helemaal niet.”

Wat waren de hoogtepunten van mijn afgelopen week? Misschien wel de bijeenkomst in de tuin van de synagoge in Groningen. Wat een fijne en warme (niet alleen qua temperatuur) sfeer heerste daar. Wat een geweldige eenheid. We hadden geen onderwerp genomen, maar we begonnen gewoon. De vragen kwamen als vanzelf bovendrijven en uiteindelijk hebben we best diepe onderwerpen behandeld. Als er dan na afloop wordt gezegd dat de aanwezigen zoveel hebben geleerd, geeft dat heel veel voldoening en ben ik erg dankbaar voor iedere kilometer die ik heb mogen rijden. Nou ja, rijden? Gereden worden!

Bijbelles

Hebt u dan een chauffeur, hoor ik u vragen. Ja. Ik heb een groep (voornamelijk niet- Joodse) vrijwilligers die mij graag rijden. Nuttig voor mij omdat ik dan de vele uren in de auto nuttig kan besteden met telefoneren en e-mails beantwoorden en ook interessant voor de chauffeur die inzage krijgt in het zeer afwisselende leven van een reizende rabbijn. Never a dull moment, iedere dag wel wat anders.

En dus zag de chauffeur dat er tijdens zo’n Bijbelles (want zo zou de bijeenkomst in niet-Joodse kring genoemd worden) wordt geluisterd, gediscussieerd, gelachen (want ik kan het niet nalaten om de nodige moppen te vertellen) en van mening wordt verschild. Ik als ‘de opperrabbijn’ ben eigenlijk gewoon onderdeel van de groep, maar tegelijkertijd wordt er oprecht respect getoond en staat ‘de opperrabbijn’ juist boven de goegemeente. Prachtig zo’n combinatie!

Dat was dus de bijeenkomst. Maar voorafgaande aan die bijeenkomst was ik op bezoek bij een mevrouw die enige dagen eerder de gezegende leeftijd van 87 jaar mocht bereiken. En daar maakte ik iets heel bijzonders mee. Deze dame was jarenlang de voorzitter van de Joodse Gemeente Groningen. Een Joodse vrouw die bijzonder vriendelijk is, met volle overgave zich jarenlang heeft ingezet voor de kleine hechte Joodse Gemeente Groningen, maar waarvan ik eigenlijk de achtergrond niet kende.

Bijzonder verhaal

Enfin we spreken en ik vertel over het dagboek ‘rabbijn in coronatijd’ dat ik dagelijks schrijf voor het Joods Cultureel Kwartier. (Even tussendoor voor de outsiders: Het JCK bestaat uit het Joods Historisch Museum, de Portugese Synagoge en de Hollandsche Schouwburg, alle drie vlak bij elkaar gelegen in het centrum van Amsterdam. De Hollandsche Schouwburg is de plaats waar de Joden werden samengedreven na arrestatie om binnen een of twee dagen op transport te worden gesteld via Westerbork naar de vernietigingskampen).

Horend over het Joods Cultureel Kwartier vertelt zij mij dat zij ook heeft gezeten in de Hollandsche Schouwburg en bevrijd is voordat ze werd doorgevoerd. Hoe is dat in z’n werk gegaan? Ze zat, los van haar ouders, als kind ondergedoken, is verraden en werd dus als overtreder van de Nederlandsche wet gearresteerd en naar de Hollandsche Schouwburg gebracht.

Omdat ze de volgende dag tien jaar zou worden, ging ze niet naar de kindercrèche aan de overkant, maar kwam ze bij de volwassenen. Een onbekende vrouw kwam naar haar toe en zei haar: morgen om twaalf uur ga je naar de WC, je scheurt je Jodenster van je kleding en spoelt die weg in het toilet, daarna ga je de WC uit en geef je mij een hand en volg je mij.

Aldus geschiedde op haar verjaardag. Via de achterkant van de Schouwburg werd ze naar buiten gesmokkeld door een haar onbekende vrouw van een jaar of twintig en werd ze gebracht naar haar nieuwe onderduikadres waar ze tot de bevrijding is gebleven. Bep, want zo heet deze intelligente vrouw van 87, wist natuurlijk niet wie deze verzetsstrijder was. Namen werden niet uitgewisseld in het verzet, want dat zou veel te riskant zijn als, in dit geval Bep, toch nog opgepakt zou worden. En dus heeft ze nooit kunnen uitvinden wie deze jonge vrouw was.

Ontdekt

Tot vorig jaar, toen een student geschiedenis haar interviewde over haar onderduiktijd en zij na zesenzeventig jaar (!) de naam heeft gehoord, bij puur toeval, van de jonge onbekende vrouw die haar uit de klauwen van de moffen heeft gered: Hester van Lennep. Die Hester van Lennep was naderhand getrouwd met een Joodse man, inmiddels is ze overleden.

Haar zoon was op zoek naar Joden die door zijn moeder zijn gered. Net voor de uitbraak van corona had die zoon, die in Amsterdam woont, Bep willen bezoeken. Het bezoek werd uitgesteld, maar na de coronatijd zullen Bep en de zoon van die onbekende niet-Joodse vrouw die Bep het leven redde, elkaar ontmoeten. Wat een verhaal! Wat een bijzondere tiende verjaardag.