Een korte berekening heeft ons voorts geleerd dat we van de 72 uur minstens vijftig uur in bus, auto, taxi of vliegtuig hebben gezeten. We zitten nu op het vliegveld en een veelheid aan impressies vliegt door mijn hoofd. Allereerst heb ik aan mijn Blouma bekend dat ik, ondanks mijn nadrukkelijke toezegging niet het grondgebied van Oekraïne te betreden, onze afspraak heb geschonden, waaraan ik overigens niet zelf schuldig was. Ik werd namelijk min of meer door Koen gekidnapt, want ik leefde in de veronderstelling dat we uitsluitend in Moldavië en Roemenië zouden verblijven. Maar Blouma heeft me zojuist vergeven en ik mag thuiskomen. Leuke grap!

Ontheemd

Maar al die vluchtelingen hebben geen thuis meer en die moeders met kinderen moeten maar hopen en bidden dat ze hun man en/of vader ooit nog zullen weerzien. Ik ga weer gewoon terug naar mijn werk als opperrabbijn, maar al die bevriende collega-rabbijnen uit Oekraïne hebben geen baan meer, geen huis, geen sjoel en geen mensen. Nu zijn ze nog keihard bezig hun gemeenteleden te helpen om te vluchten, waar mogelijk op te vangen, naar Israël te krijgen. Maar bij een aantal van mijn collega’s begint het nu toch wel binnen te komen dat ze vanaf nul moeten beginnen, dat ze alles kwijt zijn. En waar zijn hun gemeenteleden dan?

G’d zij dank zijn vele vluchtelingen veilig in Israël aangekomen, ze leven nog. Maar hun bezittingen zijn weg. Hun banen zijn ze kwijt. Vrienden en familie hebben ze achtergelaten. Het enige wat ze erbij hebben gekregen is een trauma, waarmee ze moeten leren leven.

Ondergang of vrijheid

Even een stuk dramatische, bijna cynische, historie. De route die we met de vluchtelingen afleggen, is de omgekeerde route die de Joden en zigeuners uit Roemenië en Moldavië in de oorlog moesten afleggen. De brug tussen Oekraïne en Moldavië die ik met Michael Kaytelmann en de andere Joodse vluchtelingen mocht overlopen richting vrijheid, was in de oorlog de weg naar de ondergang, de dood. Aan de Oekraïense kant was namelijk een interneringskamp waar de Joden een langzame maar zekere dood stierven ten gevolge van ziekte, uithongering en uitputting. Er waren geen gaskamers of andere moordwapens voor nodig. Gewoon opsluiten, wegwezen en dumpen in een van de vele massagraven die Oekraïne ‘rijk’ is.

tekst gaat onder de foto verder

Wat gaat er met Oekraïne gebeuren? En wat met de overgebleven Joden die niet konden of wilden ontsnappen? Eén ding is zeker: zodra er anarchie is, steken plunderingen de kop op en wordt het antisemitisme weer springlevend en zichtbaar.

Rechtvaardigen onder de volkeren

Koen had al maanden geleden aan de Joodse gemeenten extra voedselpakketten gegeven met de opdracht om ze nog niet te verdelen, maar op te slaan voor het geval dat. Dat ‘geval dat’ is gekomen en toen de schappen in de winkels leeg stonden, wisten vele Joodse vluchtelingen te overleven, dankzij Koen en zijn team. Ik zit hier te overpeinzen en na te denken. Natalya en Alina en alle anderen van het Koen-team blijven achter, blijven rijden, blijven Joden van de ondergang redden, geheel belangeloos. Chasidee oemat haolam - rechtvaardigen onder de volkeren.

Na jaren vervolging vanuit de kerken, poging tot bekering, is er een kleine groep christenen die keihard weigert de met Joods bloed besmeurde weg te volgen. Ik ben bijna thuis. Ontdaan en toch ook voldaan ga ik huiswaarts. Nog twee vluchten en een ritje Schiphol – huis, maar voorlopig zal ik me verder moeten blijven inzetten. Hoe precies weet ik nog niet. In ieder geval door te vertellen over het drama van Oekraïne. In mijn agenda staat van 9 tot 17 mei nog steeds mijn reis naar Oekraïne om rabbijnen en gemeenten te bezoeken. Ik weiger dit te verwijderen, waarschijnlijk tegen beter weten in, maar wie weet. Ik ben dankbaar dat Koen mij heeft ontvoerd, want horen over, is zwakker dan zien.