Positieve ontwikkelingen in het Midden-Oosten
Door Yochanan Visser -
17 februari 2022
Er zijn opnieuw positieve veranderingen zichtbaar in de relaties tussen Israël en andere landen in het Midden-Oosten. De zogenaamde Abraham Akkoorden hebben blijkbaar ook effecten op andere landen dan de Golfstaten. Ze hebben ogenschijnlijk zelfs een verandering teweeggebracht in de verslechterde relatie tussen Israël en Turkije. De aandacht in Israël ging echter deze week voornamelijk uit naar Bahrein. Daar vond een historische ontmoeting plaats tussen koning Hamad bin Isa Al Khalifa, zijn zoon, kroonprins Salman en de Israëlische premier Naftali Bennett.
Het bezoek van Bennett aan Bahrein werd gekenmerkt door een vriendschappelijke toon en een rode loperontvangst. Nadat Bennett een erewacht had geïnspecteerd, speelde een militaire band zelfs het HaTikva, het Israëlische volkslied. Dat was zichtbaar een ontroerend moment voor de premier, die de tekst van het volkslied meezong.
Terwijl kroonprins Salman bin Hamad Al Khalifa in bedekte termen sprak over de gedeelde zorg over de opmars van Iran in het Midden-Oosten, sprak Bennett openlijk over deze dreiging. Salman had het over “verantwoordelijke naties die een inspanning moesten doen om vrede te bereiken” in de regio. Bennett sprak echter over “grote uitdagingen op het gebied van de veiligheid die allen dezelfde bron hebben, namelijk de Islamitische Republiek Iran”.
De premier was, zoals gewoonlijk, openhartig en duidelijk over de pogingen om een nieuw nucleair akkoord met Iran te sluiten en noemde dat een strategische fout. “Dit akkoord zal Iran in staat stellen om zijn nucleaire capaciteiten te behouden en om honderden miljoenen dollars te verkrijgen die de terroristische machine zullen versterken”, aldus Bennett terwijl hij opnieuw waarschuwde dat deze strategische fout de hele wereld uiteindelijk zou gaan beïnvloeden.
Bennett stuurt team naar Wenen
Bennett besloot deze week om een team Israëlische experts naar Wenen te sturen in een ultieme poging om de wereldmachten die met Iran onderhandelen, af te houden van het sluiten van een akkoord met de Islamitische Republiek. De Israëlische premier prees verder de samenwerking tussen het Israëlische leger (IDF), het Amerikaanse leger en “Israëls vrienden in de regio”, en zei dat deze samenwerking steeds intensiever wordt. Deze samenwerking blijkt ook uit de defensieakkoorden die Benny Gantz, Israëls minister van Defensie, recentelijk sloot met Marokko en Bahrein.
De Israëlische marine heeft nu zelfs een officier die permanent gestationeerd is in Bahrein terwijl Israëlische onderzeeërs naar verluidt patrouilleren in de Perzische Golf. Deze in Duitsland gefabriceerde onderzeeërs kunnen kruisraketten en kernkoppen vervoeren.
Turkijes toenadering tot Israël
Dan is er de voorzichtige toenadering tussen Turkije en Israël. Deze onverwachte ontwikkeling begon met een serie telefoongesprekken tussen de Turkse leider Recep Tayyip Erdogan en de Israëlische president Isaac Herzog. Erdogan belde Herzog, bijvoorbeeld, om hem te condoleren met het verlies van zijn moeder die in januari overleed.
Herzog kreeg later een uitnodiging om een officieel bezoek te brengen aan Turkije. Bennett heeft duidelijk gemaakt dat Herzog alle acties richting Turkije met hem coördineert. De premier heeft echter ook aangegeven dat hij voorzichtig is wanneer het om Erdogan gaat. De Turkse leider heeft een lange geschiedenis van conflicten met Israël. Deze conflicten begonnen tijdens en na de eerste Gaza oorlog in december 2008 en januari 2009. Erdogan beschuldigde Israël toen van het vermoorden van onschuldige Palestijnse kinderen en stormde in Davos kwaad weg uit een verhitte discussie met Shimon Peres, de toenmalige Israëlische president.
In 2018 riep Erdogan opnieuw zijn ambassadeur in Israël terug en deporteerde de Israëlische ambassadeur en het consul. Daarna waren er geregeld incidenten waarbij de Turkse dictator tekeer ging tegen Israël of acties ondernam die Israëls belangen ondermijnden.
Dankzij telefoongesprekken tussen president Herzog en Turkse leider Erdogan is er een voorzichtige toenadering tussen de landen.
Het kantoor van Herzog bevestigde deze week dat de president begin maart, naar verwachting, zal afreizen naar Istanboel voor een officieel bezoek aan Erdogan. De Israëlische president zal echter eerst naar Cyprus en Griekenland vliegen voor besprekingen met de leiders daar. De bezoeken zijn bedoeld om Cyprus en Griekenland te verzekeren dat een eventuele nieuwe diplomatieke relatie met Turkije niet ten koste zal gaan van de alliantie tussen Israël, Cyprus en Griekenland.
Erdogans koerswijziging
Er is in Israël veel speculatie over het waarom van Erdogans plotselinge koerswijziging ten opzichte van de Joodse staat. Er wordt, onder andere, gewezen op de recente toenadering tussen Turkije en de Verenigde Arabische Emiraten (VAE). Erdogan bracht deze week een tweedaags bezoek aan de VAE, Israëls nieuwe Arabische bondgenoot. De VAE zijn voor de Turkse leider om twee redenen belangrijk. Ten eerste kunnen de VAE, na de reparatie van de betrekkingen met Turkije een belangrijke rol spelen in het redden van de Turkse economie, die op instorten staat. Een tweede reden waarom Erdogan na tien jaar weer goede betrekkingen wil met de VAE, is dat het mee kan helpen om Turkijes isolement te doorbreken. Turkije is geïsoleerd geraakt in de wereld door Erdogans agressieve politiek die gebaseerd was op imperialistische aspiraties en de ideologie van de Moslim Broederschap.
De VAE en andere Arabische landen, Egypte voorop, zijn sterk tegen de ideologie van de Moslim Broederschap die Erdogan ook aanhangt. De Turkse president heeft zich de afgelopen jaren opgeworpen als de leider van het Islamitische blok dat deze ideologie propageert en raakte daardoor in conflict met de VAE, Egypte en Saoedi-Arabië. Professor Eli Podeh van de Hebreeuwse Universiteit in Jeruzalem zegt verder dat verbeterde betrekkingen tussen Turkije, de VEA en Israël de bekoelde relatie tussen Ankara en de Verenigde Staten kunnen helpen opwarmen.
De regering van president Biden heeft zich tegen Turkije gekeerd vanwege Erdogans mensenrechtenstatus en om zich te distantiëren van de politiek van de voormalige president Trump. Trump kneep een oog dicht wanneer het om Erdogans schendingen van de persvrijheid en de mensenrechten ging en keek slechts naar de economische relatie met Turkije. Biden voert echter een op mensenrechten gerichte politiek in het Midden-Oosten. Het is hierom dat ook de relatie tussen de VS en Egypte bekoelde sinds het aantreden van de Democratische regering van Biden en vicepresident Camela Harris.
De politiek van de regering Bennett-Lapid in Jeruzalem is echter meer gericht op veiligheidskwesties in het Midden-Oosten. Bennett en Lapid realiseren zich dat zij geen democratie kunnen brengen in het Midden-Oosten en voeren een zogenaamde ‘realpolitik’.
Egytpes nieuwe koers
Het is hierom dat Bennett werkt aan het vormen van een sterk Israëlisch Arabisch blok, dat ook Egypte omvat, en dat samenwerkt om de opkomst van Iran in het Midden-Oosten ongedaan te maken. De nieuwe Israëlische premier ontmoette de Egyptische president Abdel Fatah el-Sisi recentelijk in de Egyptische badplaats Sharm El Sheikh en werd daar met alle eer ontvangen.
Deze week werd verder opnieuw duidelijk dat Egypte onder el-Sisi de banden met Israël wil aanhalen onder invloed van de Abraham Akkoorden. El-Sisi maakte het zeer ongebruikelijke gebaar om de Israëlische Minister van Energiezaken, Karine Elharrar, persoonlijk te verwelkomen aan het begin van een conferentie over gas, olie en andere energie in Cairo.
Nadat hij de conferentiezaal betrad en zijn plaats innam ontdekte de Egyptische president Elharrar die zich verplaatst in een rolstoel. Hij stond daarna op en liep naar Elharrar om haar te vertellen hoe blij hij was haar te zien. Het was nieuw bewijs dat Israël’s isolement in het Midden-Oosten definitief is doorbroken.