Bijna een ritueel

Je handen wassen voor het eten of als je naar de wc bent geweest – dat is gewoon een kwestie van hygiëne en de normaalste zaak van de wereld. En in de coronatijd zijn we eraan gewend geraakt om er nog een schepje bovenop te doen. Het is bijna een ritueel geworden.

Reinheid

Naast de gewone hygiëne is in het Jodendom ook de rituele reinheid belangrijk. Daarom is het ook een voorschrift om ritueel de handen te wassen. Dat doe je bijvoorbeeld wanneer je ’s morgens opstaat, voordat je brood eet of als je naar de wc bent geweest en je handen hebt afgedroogd (!). Je giet vanuit een kom wat water over allebei je handen en spreekt de zegenspreuk uit die daarbij hoort. Ook voor het gebed worden de handen gewassen. Daarnaast zijn er nog andere momenten waarbij het verplicht is, bijvoorbeeld bij het verlaten van een begraafplaats. Voordat de kohaniem (priesters) in de synagogedienst de priesterlijke zegen uitspreken, wassen de levieten hun ritueel de handen en de voeten.

De aanwezigheid van de dood in het leven

Daar ligt ook eigenlijk de oorsprong van het rituele handenwassen. Voor hun dienst in de tempel moesten priesters ritueel hun handen en voeten wassen (Exodus 30:17-21). Bovendien maakt de Bijbel (Leviticus 10:10) onderscheid tussen heilig en onheilig, rein en onrein. In het dagelijkse leven kom je op allerlei momenten met verschillende gradaties van onreinheid in aanraking. Het is – kort samengevat, we kunnen er niet al te diep op ingaan – de aanwezigheid van de dood in het leven.

Volk van priesters

De farizeeën in de oudheid verlangden ernaar zichzelf en heel Israël te verheffen tot een volk van priesters. Iedere Israëliet is een priester, en iedere tafel een altaar. Daarom wilden zij onder meer de handenwassing, die eigenlijk alleen verplicht was voor de priesters in de tempel, voor alle mensen invoeren. Dat ging uiteraard niet zonder discussie. Een echo daarvan horen we in Mattheüs 15 en Markus 7. Het handenwassen voor het eten van brood is een uiting van gehoorzaamheid aan het gebod om heilig te zijn voor de Heere. Bovendien drukt het de verwachting van de Messias uit, zodat Israël in een staat van rituele reinheid zal kunnen eten als de tempel wordt herbouwd.

Dit is deel 13 van de reeks 'Tekens van geloof'. Meer lezen? Het vorige artikel ging over loelav en vindt u hier.