Wat is Poerim?

Tijdens Poerim herdenken Joden de redding van het Joodse volk door Esther en Mordechai. Het woord ‘poer’ komt uit de Oudperzische taal en betekent ‘lot’. Poerim wordt daarom ook wel het Lotenfeest genoemd. Haman bepaalde namelijk naar Perzisch gebruik met een lot op welke dag de massamoord op de Joden zou plaatsvinden.

Op het Poerimfeest herdenken Joden dat hun lot een wending nam. De dag die hun ondergang zou worden, veranderde in een feest. Poerim wordt gevierd op 14 Adar in de Joodse kalender en valt daarmee in het vroege voorjaar.

Poerim in de Bijbel

Poerim is een van de feesten die niet door God Zelf ingesteld wordt in de Bijbel. Aan het eind van het Bijbelboek Esther kun je lezen hoe Esther en Mordechai brieven naar de Joden in het rijk stuurden waarin de viering van Poerim en de herdenking van de verlossing van het Joodse volk verplicht gesteld werden.

Maar hoe redde Esther het Joodse volk? Esther, die oorspronkelijk Hadassa heette, woonde bij haar oom Mordechai toen ze door koning Ahasveros werd gevraagd bij hem aan het hof te komen wonen. Esther was welgevalliger in de ogen van koning Ahasveros dan de andere meisjes, en werd uitgekozen als nieuwe koningin. Maar Esther had haar Joodse identiteit verborgen gehouden voor koning Ahasveros. ‘Eshter’ is grammaticaal gezien dan ook afgeleid van het werkwoord hastir, wat ‘verbergen’ betekent.

Nadat Esther koningin was geworden, kwam er aan het hof van koning Ahasveros een boze man aan de macht: Haman. In zijn hoogmoed en hebzucht wilde Haman dat iedereen in het rijk voor hem zou buigen. Er was echter één iemand die dat weigerde, namelijk Esthers oom Mordechai. Haman was woedend toen hij hier achter kwam en eiste de dood van zowel Mordechai als de rest van zijn volk.

De enige manier voor Esther om haar volk te kunnen redden was door haar identiteit bekend te maken en de koning over Hamans snode plan te vertellen. Je zou misschien denken dat een geplande genocide niet echt uitnodigt tot een feest, maar de Joden herdenken met Poerim juist de heldhaftige daden van Esther en Mordechai en de verlossing an het kwaad.

Het is erg opmerkelijk dat in het hele Bijbelboek Esther Gods Naam noch zijn aanwezigheid wordt genoemd. Echter in elk moment van de geschiedenis, door elke nood van het Joodse volk heen, was het Gods verborgen aanwezigheid die hen kracht gaf. Het is God die uiteindelijk verlossing brengt, zelfs als men het niet meer verwacht. In God wordt al het verborgene zichtbaar.

Hoe wordt Poerim gevierd?

Op de avond voor het Poerimfeest vasten de Joden, als herinnering aan hoe Esther en de Joden uit Susan vastten voordat Esther haar verzoek aan koning Ahasveros deed.

Poerim zelf is een vrolijk en uitbundig feest dat wel iets weg heeft van het carnavalsfeest zoals wij dat kennen. Iedereen komt die dag namelijk verkleed naar de synagoge, sommigen als koningin Esther, anderen als Mordechai of zelfs als iets totaal anders. Er worden ook veel maskers gedragen. Die avond wordt in de synagoge de Megillat Esther, het hele verhaal van Esther voorgelezen. Elke keer als de naam van Haman wordt genoemd, maakt iedereen zoveel mogelijk lawaai. Ze joelen, fluiten en gebruiken ratels zodat zijn naam niet meer te horen is.

De dag wordt afgesloten met een feestmaaltijd. Hierbij eten de Joden zogenaamde Hamansoren: krokant gefrituurde koekjes met poedersuiker. Ze worden ook wel Hamansflappen of Kiesjeliesj genoemd.

Hamansoren worden soms verward met Hamanstaschen. Dit zijn driehoekige deegkoekjes die lijken op de hoed die Haman schijnt te hebben gedragen. Hamanstaschen worden met verschillende vullingen gemaakt, waaronder het traditionele maanzaad, dadels, chocoladepasta of jam.

Daarbij worden er tijdens Poerim cadeaus uitgewisseld en wordt er omgekeken naar arme mensen door hen giften te geven.

Meer bijzonderheden over Poerim

In de aanloop naar het Poerimfeest is het een Joodse gewoonte om grappen uit te halen, net zoals Nederlanders dat vaak rond 1 april doen. De grap moet zo realistisch mogelijk zijn, waardoor de grappen vaak de media halen.

Zo haalde de Liberaal Joodse Gemeente in Amsterdam in 2020 het nieuws door te beweren speciale mondkeppels besteld te hebben in de strijd tegen het coronavirus.

Meer weten over Poerim?

Bekijk de volgende video’s voor meer informatie over Poerim!

In deze aflevering van Verbonden met Israël over Poerim neemt ds. Kees van Velzen u mee in het verhaal van Esther. 

Rabbijn van Dijk vertelt u in deze uitzending meer over het thema: 'Poerim, een antwoord op antisemitisme vanuit de Joodse traditie'.

Meer weten over de andere Joodse feesten?