Wat is Tisj’a BeAv?

Tisj’a BeAv is de Treurdag om Jeruzalem. Niet echt een feestdag dus. ‘Tisj’a BeAv’ betekent letterlijk ‘negende van de maand Av’. Het is een vastendag en een nationale dag van rouw onder het Joodse volk.

In de gregoriaanse kalender valt Tisj’a BeAv in juli of augustus. Wanneer de negende van de maand Av op een sabbat valt, wordt de dag herdacht vanaf zonsondergang na de sabbat tot in de volgende dag (10 Av).

Tisj’a BeAv is een erg treurige dag voor de Joodse gemeenschap. Er hebben in het verleden namelijk meerdere verschrikkelijke gebeurtenissen op de negende dag van de maand Av plaatsgevonden. Een Misjatraditie uit de tweede eeuw verbindt de dag aan vijf rampen die het Joodse volk zijn overkomen:

1. Volgens de Talmoed was het op de negende Av dat de twaalf verspieders terugkwamen van hun verkenningstocht in het land Kanaän. Het volk geloofde de tien verspieders die geen vertrouwen hadden in God. Als straf mochten ze het land nog niet binnengaan en moesten ze nog veertig jaar door de woestijn zwerven (Numeri 13-14).
2. In 586 v.Chr. werd de tempel van Salomo, de eerste tempel in Jeruzalem, verwoest door de Babyloniërs. Daarbij werden 100.000 Joden vermoord en miljoenen Joden gedeporteerd.
3. In 70 n.Chr. werd de tweede tempel in Jeruzalem verwoest door de Romeinen. Daarbij kwamen zo’n twee miljoen Joden om en werd een miljoen Joden uit het land verbannen.
4. Het mislukken van de Bar Kochba opstand tegen het Romeinse Rijk en keizer Hadrianus.
5. De grondige verwoesting van Jeruzalem door de Romeinen in het jaar daarop.

Later zijn er nog meer vreselijke gebeurtenissen bijgekomen die worden herdacht op 9 Av, onder andere:

• De Eerste Kruistocht waarbij tienduizenden Joden werden gedood. Deze eindigde in het jaar 1099 rond Tisj’a BeAv met een bloedbad in Jeruzalem.
• De uitwijzing van Joden uit Engeland in het jaar 1290. Dit leidde tot progroms en inbeslagname van boekrollen en bezittingen.
• De Spaanse Inquisitie die in 1492 een hoogtepunt bereikte waarbij de Joden uit Spanje werden verdreven. Veel Joden werden gedood, families raakten gescheiden en land en bezittingen werden in beslag genomen.
• De Eerste Wereldoorlog die in 1914 uitbrak op Tisj’a BeAv. Tijdens de Eerste Wereldoorlog vonden meer dan 400 pogroms plaats en bracht een enorme groei in antisemitisme.
• Het begin van deportaties naar het vernietigingskamp Treblinka vanuit het getto van Warschau in 1942.

Hoe wordt Tisj’a BeAv herdacht?

Voorbereiding op de vastendag

Het is de gewoonte om de middag voordat de Treurdag om Jeruzalem begint een flinke maaltijd te eten om zo op het vasten voorbereid te zijn. Aan het eind van de middag wordt er nog een laatste, vrij karige, maaltijd genomen. Deze bestaat vaak uit water, brood en een hardgekookt ei. Het ei staat symbool voor twee dingen, namelijk:

• De ronde vorm van het ei geeft de cyclus van het leven weer.
• Een ei wordt harder als je het kookt. Dit is een beeld van het Joodse volk dat door de eeuwen heen zoveel ellende en vervolgingen heeft doorstaan.

Sommige Sefardische Joden dopen daarbij het ei nog in de as, om zo de tragiek van de gebeurtenissen die herdacht worden te benadrukken.

Beleving van Tisj’a BeAv

Treurdag om Jeruzalem begint met zonsondergang. Tijdens Tisj’a BeAv wordt er gerouwd, gebeden en gevast. De focus ligt op het herdenken van de geschiedenis en de lessen voor de toekomst. In Israël worden er speciale gebedsbijeenkomsten gehouden bij het enige overgebleven stukje van de tempel, de Klaagmuur Alle amusementsgebouwen, zoals bioscopen, restaurants en theaters zijn die dag gesloten in Israël.

Tijdens de vastendag wordt er niets gegeten of gedronken, wordt er niet gewassen of gedoucht, mag er geen geslachtsgemeenschap plaatsvinden en worden er geen leren schoenen gedragen. Tot aan de middag wordt er niet op normale stoelen gezeten. Men zit op de grond of op lage bankjes. In de synagoge worden hier vaak plastic voetenbankjes voor gebruikt.

Synagogedienst op Tisj’a BeAv

Omdat de dag zo’n sombere stemming heeft, is de synagoge maar beperkt verlicht en worden de Thora-rollen vaak in donkere omhulsels verpakt. De mensen groeten elkaar niet en tijdens het ochtendgebed worden geen talliet of tefillin gedragen. Het boek klaagliederen van de profeet Jeremia wordt gelezen om de ballingschap van de Joden uit hun land te herdenken. Zowel ‘s avonds als ‘s ochtends worden er kinnot, lange rouwgedichten, gelezen ter herinnering aan de rampen die dag ten grondslag liggen.

Meer weten? Bekijk het in deze (Engelstalige) video:

Terug naar overzicht van de Joodse feest- en gedenkdagen