Wat is Toe Bisjwat?

Toe Bisjwat is een van de minder bekende Joodse feesten, namelijk het Nieuwjaarsfeest van de Bomen. In Israël worden er op deze dag nieuwe bomen geplant, vooral door schoolklassen, en er wordt veel fruit gegeten.

‘Nieuwjaarsfeest van de Bomen’ is geen letterlijke vertaling van de Hebreeuwse naam Toe Bisjwat. Toe komt van de Hebreeuwse letters Tet en Waw, samen spreek je die uit als Toe. In het Hebreeuws hebben alle letters een numerieke waarde. Voor Tet en Waw is dat samen het getal vijftien.

Het woord Bisjwat bestaat uit twee verchillende woorden, namelijk bi en sjewat. ‘Bi’ betekent ‘in’ en ‘sjewat’ is de vijfde maand van het Joodse kalenderjaar. Toe Bisjwat betekent dus simpelweg ‘de vijftiende dag van de maand Sjewat’. Dit valt in het vroege voorjaar, in onze jaartelling meestal in januari of februari.

Datum van Toe Bisjwat

De datum van het Nieuwjaarsfeest van de Bomen komt niet uit de lucht vallen, maar heeft een agrarische reden. Halverwege de maand Sjewat begint de natuur namelijk wakker te worden uit haar winterslaap en begint langzaamaan weer op te bloeien. De meeste regen voor het hele jaar is tegen die tijd al gevallen. Er beginnen nieuwe vruchten aan de bomen te verschijnen.

Oorspronkelijk had de datum van de dag een administratieve, ‘belastingtechnische’ functie. De regel is dat vruchten tot en met veertien Sjewat administratief gezien (dit heeft te maken met de ‘tienden’, verplichte gaven aan de armen) tot het vorige kalenderjaar behoren. Vruchten vanaf vijftien Sjewat behoren tot het volgende kalenderjaar.

Toe Bisjwat in de Bijbel

Het Nieuwjaarsfeest van de Bomen is een relatief nieuw feest en wordt niet in de Bijbel beschreven. De meeste gebruiken die samengaan met Toe Bisjwat zijn dan ook later pas ontstaan. Vooral onder de invloed van de opbloeiende Kabbala in het Israël van de zestiende eeuw kreeg Toe Bisjwat meer inhoud. Zo schreven de kabbalisten een Toe Bisjwat sedermaaltijd voor waarbij men vier bekers wijn drinkt, verschillende teksten worden uitgesproken en men veel fruit eet.

Langzaamaan ontstond een speciale liturgie met gebeden, religieuze gedichten, teksten uit de Bijbel en klassieke rabbijnse literatuur en mystieke werken. Er worden een soort leeravonden gehouden waarbij de teksten worden besproken en er fruit wordt genuttigd. De voorkeur gaat hierbij uit naar vruchten uit Israël en dan het liefst van de ‘zeven soorten’ vruchten en graan waarmee Israël is gezegend: tarwe, gerst, druiven, vijgen, granaatappels, olijven en dadels (Deuteronomium 8:8).

Bomen planten met Toe Bisjwat

In Israël worden er op Toe Bisjwat veel nieuwe bomen geplant, vooral door schoolkinderen. In optocht trekken ze al zingend naar de plek waar ze hun stekje mogen planten. Bomen trekken regen aan en daar is de Israëlische landbouw afhankelijk van. Deze traditie heeft te maken met Leviticus 19:23-25: "Wanneer u in het land komt en allerlei vruchtbomen plant, moet u de vruchten ervan als verboden beschouwen. Drie jaar lang zullen ze voor u verboden zijn, er mag niet van gegeten worden. Maar in het vierde jaar zullen alle vruchten ervan heilig zijn, tot lofzegging voor de HEERE. En in het vijfde jaar mag u de vruchten ervan eten om de opbrengst ervan voor u te vermeerderen. Ik ben de HEERE, uw God.”

Dus na binnenkomst in het beloofde land mocht men pas na vijf jaar van de nieuwe aanplant eten. Om dit gebod te volgen is het handig om te weten hoe oud bomen zijn. Vandaar ook dat op Toe Bisjwat massaal nieuwe bomen geplant worden. Ook blijkt uit deze en vele andere teksten uit de Thora dat God de feitelijke Eigenaar en Onderhouder is van het land. Hij bepaalt de wetten met betrekking tot het beheer ervan en zegent het volk wanneer zij deze volgen. Zie ook bijvoorbeeld Leviticus 26:3-5: “Als u in Mijn verordeningen wandelt en Mijn geboden in acht neemt en ze houdt, dan zal Ik u op zijn tijd regen geven, zodat het land zijn opbrengst zal geven en de bomen van het veld hun vruchten zullen geven. Dan zal de dorstijd bij u tot de wijnoogst duren, en de wijnoogst zal tot de zaaitijd duren. U zult uw brood tot verzadiging toe eten en onbezorgd in uw land wonen.”

Hoe wordt Toe Bisjwat gevierd?

Toe Bisjwat en mystiek

Naast bomen planten en van de zeven vrucht- en graansoort eten, probeert men op deze dag vruchten uit drie verschillende categorieën te eten. Deze hebben verschillende eigenschappen en komen overeen met de drie niveaus van schepping waarlangs de Goddelijke energie wordt omgezet in materie:

• Vruchten die in hun geheel gegeten kunnen worden, zoals bessen, druiven of vijgen. Deze vruchten staan voor de Wereld van Creatie (Olam Ha-Berija). In deze wereld vindt de schepping uit het niets plaats. Er is nog niets ‘slechts’ in deze wereld.
• Vruchten met een zachte buitenkant maar met een harde kern (pit), bijvoorbeeld pruimen of mango’s. Deze vruchten duiden op de Wereld van Formatie (Olam Ha-Jetsira). Hier wordt het prille begin van het stoffelijke, het scheppingspunt, verder ontwikkeld. In deze wereld wordt materie uit al bestaande materie gevormd.
• Vruchten met een harde buitenkant, maar een zachte binnenkant, zoals granaatappels of kokosnoten. Deze vruchten symboliseren de Wereld van de Actie (Olam Ha-Asija). Dit is de wereld van de fysieke werkelijkheid. Aan de oppervlakte van onze materiele realiteit is er veel slechts en verwerpelijks. Niettemin is de essentie door God geschapen en oké.

Er is eigenlijk ook nog een vierde niveau, namelijk de Wereld van Emanatie (uitstraling). Hier begint het hele proces. Echter, aangezien dit niveau spiritueel van aard is, kan het niet worden gesymboliseerd door iets stoffelijks.

Al met al worden er dus veel verschillende vruchten gegeten met Toe Bisjwat!

Meer bijzonderheden over Toe Bisjwat

Toe Bisjwat en het milieu

Tijdens Toe Bisjwat denken Joden ook na over het milieu en bezinnen over de relatie van de mens tot de natuur. De Thora verbiedt om tijdens de oorlog vruchtbomen om te hakken. In de Talmoed wordt dit verbod opgevat als een algemeen verbod op het doelloos verspillen en vernielen van alle soorten materie. Volgens de Talmoed is iemand die in woede spullen vernielt gelijk aan een afgodendienaar. Ook in de Midrasj, een rabbijnse verzameling van Bijbeluitleg, wordt zorg voor de natuur genoemd. Volgens deze overlevering leidde God Adam rond in het paradijs en drukte hem op het hart om zuinig te zijn met de geschapen wereld:

“Kijk naar Mijn werken. Kijk hoe mooi ze zijn, hoe schitterend. Ik heb ze allemaal voor jou gemaakt. Let dus op dat je Mijn wereld niet vernietigt of verspilt. Want als je dit toch doet, zal er niemand zijn die het voor je kan herstellen” (Kohellet Raba 7).

Bidden voor de etrog

Het is een oude gewoonte om op Toe Bisjwat speciaal voor een goede en mooie etrog (citrusvrucht) te bidden voor het komende Loofhuttenfeest (Soekot). Bij Soekot wordt namelijk een plantenbundel (loelav) gemaakt van palm-, wilgen- en mirretakken met een citrusvrucht. Het is de bedoeling om een zo mooi mogelijke etrog te hebben.

Ook een boom planten in Israel?

Sinds 1989 is er in Israël een Christenen voor Israël-bos. Dit bos ligt in Givat Hamoreh, in het noorden van Israël, vlakbij het Meer van Galilea. Het bos is een gezamenlijk initiatief van Christenen voor Israël en het Joods Nationaal Fonds. Het Joods Nationaal Fonds plant al meer dan 120 jaar bomen in heel Israël. Hun doel: de leefbaarheid van Israël verbeteren voor de gehele samenleving. Ondertussen heeft het JNF al meer dan 260 miljoen bomen geplant in Israël! Grote delen dorre woestijn zijn omgetoverd tot een bloeiende, groeiende oase.

Aangeplante bossen hebben veel onderhoud nodig en zo ook het Christenen voor Israël-bos. Via deze link kunt u bijdragen aan het voortbestaan van dit bos. Of laat via het JNF een boom planten in Israël voor uzelf of in naam van iemand anders. U krijgt er een prachtig certificaat bij, of u nu helpt met het voortbestaan van het Christenen voor Israël-bos of een losse boom plant.

Terug naar overzicht van de Joodse feesten