In Bijbelse tijden was het gebruikelijk dat de eerste opbrengst van de oogst (Omer) op het Sjavoe’ot feest naar de Tempel werd gebracht. De periode tussen de eerste dag (Jom Tov) van Pesach en het Sjavoe’ot feest wordt gekenmerkt door de telling van de dagen (Sfirat HaOmer) bij het afsluiten van het avondgebed in de synagoge. In totaal gaat het om zeven weken, dus negenenveertig dagen.

Dit gebod (mitzvah) wordt in het boek Leviticus (Vajikra) beschreven in de afdeling die Emor heet. Dit gedeelte uit de Thora wordt altijd gelezen op de Sabbat die vooraf gaat aan Lag Ba’omer. Lag Ba’Omer betekent letterlijk de 33ste (dag) van de Omer (telling). In het Hebreeuws hebben letters getalswaarde. Lamed (L) heeft als getalswaarde 30 en Giemel (Q) is 3, samen 33.

Twee redenen voor Lag Ba’Omer

Waarom is deze dag later een feestdag geworden? Daar zijn twee redenen voor. Ten eerste kwam er bijna 1800 jaar geleden op die dag een einde aan de sterfte onder de leerlingen van Rabbi Akiva die werden getroffen door een onbekende plaag. De Talmoed voert als reden voor de plaag aan dat de leerlingen zich niet respectvol gedroegen ten opzichte van elkaar. Dat was een zware zonde, vooral omdat het om de leerlingen van Rabbi Akiva ging. Rabbi Akiva riep immers het gebod ‘heb uw naaste lief als uzelf’ (Ahavta et ha’arega camoga) uit tot het centrale thema, en daarmee het belangrijkste gebod in de Thora.

De tweede reden voor het vieren van Lag Ba’Omer is de herdenking van de Jahrzeit (sterfdag) van Rabbi Shimon Bar Yochai. Deze stierf 1800 jaar geleden en droeg zijn leerlingen op die dag in vreugde door te brengen. Hij zag de dood als het begin van de komende wereld (Olam Haba), het leven op aarde was als een wachtkamer.

Rabbi Shimon Bar Yochai

Rabbi Shimon Bar Yochai (afgekort Rashbi) wordt algemeen gezien als een van de meest invloedrijke rabbijnen die ooit leefde. Hij was een leerling van Rabbi Akiva en de schrijver van de Zohar, het mystieke commentaar op de Thora. Zijn wijsheden worden tot op de dag van vandaag onderwezen. Zo heeft hij gezegd dat G’d het volk Israël drie dingen heeft gegeven, maar dat ieder van die geschenken slechts wordt verworven door lijden en pijn: Het land Israël; de Thora en komende wereld (Olam Haba).

Op zijn sterfdag heeft Rabbi Shimon Bar Yochai zijn leerlingen deelgenoot gemaakt in de diepere mystiek van de Thora, beter bekend als Kabbala. Tegenwoordig is een deel van die mystiek via het internet en computerprogramma’s breder toegankelijk maar men moet Hebreeuws beheersen. In de tijd van Rabbi Shimon konden slechts de meest begaafde rabbijnen de Thora op dit niveau bestuderen en men moest boven de veertig jaar oud zijn.

De Thora wordt wel vergeleken met een licht dat de wereld beschijnt. Rabbi Shimon Bar Yochai werd gezien als iemand die omgeven was door dit licht (Shechina). In de Zohar staat dat op rabbi Shimon’s sterfdag zijn huis omgeven was door een intens licht. Om die reden worden in Israël overal op Lag Ba’omer kampvuren aangestoken, ook door seculiere Joden. Op Har (berg) Meron – in het noorden van Israël nabij Tzfat – waar het graf van de rabbi is, komen honderdduizenden Joden samen voor gebed en om feest te vieren.

Keerzijde

Deze gebruiken hebben echter een keerzijde, zo blijkt ieder jaar. De luchtvervuiling in Israël nam op de avond van Lag Ba’Omer ongekende proporties aan (zeventien maal het gemiddelde) en op tal van plaatsen braken grote branden uit die, mede door een heersende hittegolf aanzienlijke percelen natuurgebied verwoesten. Op Har Meron werden velen onwel door de hitte en door inademing van rook, verder waren er op weg naar Meron enorme files en heerste er anarchie op de berg.

De redactie van The Jerusalem Post riep enkele jaren geleden naar aanleiding van deze excessen op tot heroverweging van Lag Ba’Omer en tot actie door politici en het hoofdrabbinaat in Israël. De redactie schreef dat er een einde moet komen aan de ‘waanzin’ op het feest.

Zelf was ik destijds in het dorp Migdal naast het meer van Galilea (Kinnereth in het Hebreeuws). Daar had men een wijze beslissing genomen. De gemeente had de bekende Israëlische zanger Gad Elbaz ingehuurd die een gratis concert gaf en had allerlei andere attracties voor de kinderen gearrangeerd. Daarnaast was er een groot centraal kampvuur te bewonderen. Het gevolg was dat vrijwel niemand een eigen vuur aanstak en dat in dit gedeelte van Israël de brandweer thuis kon blijven.