Het afscheid was emotioneel. Gelaten staan een aantal seculier-Joodse vrienden van de rabbijn hem uit te zwaaien als hij en zijn gezin de straat uitrijden op weg naar Schiphol, vanwaar het gezin naar Israël vertrekt. “Ik mocht de rabbijn erg graag. Ik ben zelf niet religieus, maar het feit dat hij het in Nederland niet vol kon houden”, begint een van de omstanders met verbeten emotie. “Het zat er natuurlijk al jaren aan te komen, maar ergens ben ik geneigd om ook m’n koffers te pakken. Ze hebben ze er gewoon uitgewerkt!”

Stil proces

Volgens de rabbijn zelf, die we kort voor zijn vertrek mochten interviewen, is alles het gevolg van een stil proces. “Kijk, in 2012 hebben we zelf het convenant voor onverdoofd slachten ondertekend. Dat leek een onschuldige zaak. Het gaf de overheid toezicht en invloed op de praktijk van de koosjere slacht, maar we mochten blijven slachten. Maar de Nederlandse ‘diervriendelijkheid’ bleek in de jaren toch dominant. In 2017 werd het convenant aangescherpt, waardoor met name de slacht van koeien vrijwel onmogelijk werd. Toen twee jaar later het initiatiefwetsvoorstel van de Partij voor de Dieren werd aangenomen en de import van koosjer geslacht vlees werd verboden, was dit natuurlijk al – hoe zeggen jullie dat ook alweer – o ja, een nagel aan de doodskist.”

“Via allerlei ‘redelijke overwegingen’ zijn steeds juist die praktijken ter discussie gesteld die essentieel zijn binnen de Joodse geloofsbeleving. In 2020 werd de besnijdenis verboden, want kinderen van acht dagen oud zijn natuurlijk niet in staat om die keuze zelf te maken. ‘Genitale verminking’, zo werd het door de media verwoord. Zie daar maar eens een weerwoord op de formuleren in een seculariserende samenleving. En hoewel er nooit een verbod is gekomen op het Joodse onderwijs, zijn het wel de Europese Sociaal-Ethische Richtlijnen voor het Onderwijs uit 2021 geweest die de vrijheid van het Joodse onderwijs zodanig beperkten, dat het Cheider de deuren moest sluiten.”

Protest

Ondanks protestbijeenkomsten, rechtszaken en steunmanifestaties rond deze zaken, bleek dit tij niet te keren. Steeds meer orthodox-Joodse Nederlanders zagen zich genoodzaakt te vertrekken naar Israël, waar zij hun geloof in vrijheid kunnen praktiseren. “Kijk”, begint de rabbijn, “in een land waar geloof verwatert en steeds meer iets universeels wordt, verliest een principe als ‘geloofsvrijheid’ natuurlijk zijn kracht. En dat is hier ook gebeurd. En de Joden zijn hiervan het eerste slachtoffer. Zo is het altijd geweest. Maar de Eeuwige heeft ons altijd vastgehouden. Dat zal Hij ook nu doen. Gelukkig kunnen wij in Israël in vrijheid geloven. Ik hoop maar dat uw organisatie in Nijkerk het hoofd boven water zal kunnen houden.”

En met die droevige woorden neem ik afscheid van de rabbijn. Een wrange nasmaak in mijn mond. Want waar waren wij christenen? Waar was de kerk toen dit stille proces gaande was?