Zijn wenkbrauwen gingen omhoog toen ik vertelde dat hij al lange stukken van de dagelijkse gebeden uit zijn hoofd leert, de Choemasj (Thora) vertaalt en uit het hoofd leert van Hebreeuws naar Jiddisch, en dat hij wordt geleerd om complexe Thora-concepten te begrijpen.

“Is dat niet een beetje overdreven?” vroeg deze man. “Het zijn maar kinderen! Laat ze het leven op hun eigen tempo ontdekken. Kinderen moeten de vrijheid krijgen om zelf te kiezen wie ze willen zijn.”

Ik heb dit argument eerder gehoord. Het is een populaire gedachte in de moderne samenleving – het idee dat kinderen de vrijheid moeten krijgen om hun eigen pad in het leven te kiezen, zonder dat ze worden “gedwongen” in een bepaald geloofssysteem of moreel kader.

Volgens deze gedachtegang zouden kinderen verschillende waarden moeten ontdekken, zelf beslissen wat hen aanspreekt, en hun eigen identiteit moeten opbouwen door persoonlijke ontdekking. Het klinkt als een nobel en progressief ideaal.

Maar zoals we zien in de Thora-lezing van deze week, ging zelfs Mozes, de grootste leider in de Joodse geschiedenis, ooit akkoord met zo'n “keuzevrijheid” in de opvoeding van zijn kind… en de gevolgen waren rampzalig.

Afspraak met Yitro

Deze week lezen we dat Mozes bijna door een slang werd verslonden toen hij op weg was naar Egypte. Zijn vrouw, Tsipora, realiseerde zich dat zijn leven in gevaar was omdat hij de Brit Mila (besnijdenis) van hun zoon Gershom had uitgesteld. Ze handelde snel en voerde de Brit zelf uit, waarmee ze Mozes' leven redde.

De Mechilta (een midrasj) legt uit dat Mozes de Brit had uitgesteld vanwege een afspraak die hij had gemaakt met zijn schoonvader, Yitro. Volgens deze afspraak stemde hij ermee in dat zijn oudste zoon geen religieuze opvoeding of begeleiding zou krijgen. In plaats daarvan zou Gershom zelf zijn pad mogen kiezen wanneer hij volwassen werd.

Maar waarom zou Yitro zo’n deal voorstellen?

Rabbijn Chaim Kanievsky (1928-2022) zei dat Yitro zelf afgoderij had verlaten na een eerlijke en moeilijke zoektocht naar de waarheid. Hij geloofde dat echt geloof voortkomt uit persoonlijke ontdekking, en niet uit opgelegde leerstellingen. Yitro wilde dat zijn kleinzoon dezelfde vrijheid zou hebben om het leven te verkennen en G-d zelf te vinden, zonder beïnvloed te worden door de overtuigingen van zijn vader.

Mozes stemde ermee in, in de veronderstelling dat een kind dat opgroeit in zijn huis vanzelf naar het juiste pad zou neigen. Tenslotte, hoe zou een kind dat opgroeit in het huis van de tsadiek hador (tsadiek van zijn generatie) kiezen voor iets anders dan een Thora-leven?

En toch, hoewel Gershom inderdaad een tsadiek (rechtvaardig persoon) werd, eindigt het verhaal daar niet. Eén van Mozes' nakomelingen, Jehonatan ben Gershom, werd priester voor Micha's afgodsbeeld. De zaden die werden geplant door Yitro’s idealistische aanpak droegen bittere vruchten in latere generaties. Zoals de Chasam Sofer, rabbijn Moses Schreiber (1762-1839) schrijft: "De basis die wordt gelegd in chinoech (opvoeding) bepaalt de toekomst van generaties. Een kleine compromis kan verstrekkende gevolgen hebben."

Het gevaar van ‘Open-Minded’ ouderschap

Dit voorbeeld spreekt direct tot een moderne opvoedingstrend die zowel in seculiere als in sommige meer liberale religieuze gemeenschappen aan terrein wint; het idee dat kinderen zonder opgelegde structuur verschillende ideologieën en levensstijlen moeten kunnen ontdekken. "Laat ze zelf uitzoeken wat werkt voor hen," zeggen mensen. "Laat ze hun eigen waarheid vinden."

Er zijn ouders die actief vermijden hun kinderen sterke morele waarden bij te brengen, uit angst om te "controlerend" te zijn. Andere meer liberale ouders twijfelen zelfs om Thora-geboden op te dragen, uit angst dat het hun kinderen zou afstoten. En dan zijn er nog scholen die allerlei seculiere ideologieën introduceren onder het mom van “open-minded” onderwijs.

Maar de geschiedenis en de Thora laten zien dat deze aanpak gevaarlijk is. Mozes’ voorbeeld laat zien dat zelfs in het heiligste huis, kinderen duidelijke en sterke Thora-richtlijnen nodig hebben om op het juiste pad te blijven. Vrijheid zonder richting leidt vaak tot verwarring en geestelijk gevaar. Zoals koning Salomo zegt:

Vrijheid zonder richting leidt tot verwarring

In de wereld van vandaag worden kinderen overspoeld met tegenstrijdige boodschappen over moraal, identiteit, en geloof. Als ouders geen duidelijkheid en richting geven, zal de maatschappij dat doen. En de boodschappen van de maatschappij zijn helaas vaak in directe tegenstelling tot die van de Thora.

De Baal Sjem Tov (1698-1760) leerde dat "De nesjama (ziel) van een kind een zuivere vlam is. Zonder goede begeleiding kan die vlam of de wereld verlichten, of G-d verhoede, uitdoven in verwarring." Ouders die hun kinderen laten “uitzoeken wie ze zelf willen zijn” zonder stevige richting, ontdekken vaak tot hun verdriet dat hun kinderen opgroeien in verwarring, en vervreemden van hun geloof.

Chinoech moet duidelijk zijn

Het gebod om onze kinderen op te voeden is niet bedoeld om kinderen te controleren, maar om hen de tools te geven die ze nodig hebben om later in het leven de juiste keuzes te maken. Net zoals een kind geen wiskunde kan leren zonder gestructureerd onderwijs, kan een kind geen sterke, levenslange verbinding met de Thora, of G-d zelf, ontwikkelen zonder duidelijke richtlijnen en grenzen. Rabbijn Menachem Mendel Morgenstern (1787–1859), de Rebbe van Kotzk, zei: "De grootste vrijheid is de vrijheid om te weten wat juist is."

Het begint vanaf het allereerste begin

De Brit Mila (het verbond van de besnijdenis) symboliseert het verbond tussen G-d en het Joodse volk. Het is een herinnering dat de Joodse identiteit en Thora-waarden vanaf de geboorte moeten worden ingeprent - niet iets dat kinderen later zelf moeten ontdekken.

In de wereld van vandaag is het belangrijker dan ooit dat wij, de ouders, en opvoeders een actieve rol spelen in de geestelijke ontwikkeling van onze kinderen. We kunnen niet vertrouwen op de thuisomgeving alleen. Kinderen hebben vanaf jonge leeftijd duidelijkheid, richting en sterke Thora-waarden nodig. Terwijl het misschien verleidelijk is om moderne ideeën van vrijheid en open-mindedness te omarmen, moeten we de les van Mozes' fout onthouden: Mooie idealen maken niet altijd een goede opvoeding.

Rabbijn Shneur Zalman van Liadi (1745-1812) schrijft in de Tanya dat "de ziel van een kind als zachte was is; het behoudt de eerste indruk die erop gemaakt wordt." Daarom is het de verantwoordelijkheid van ouders om ervoor te zorgen dat deze indruk er een is van heiligheid en Thora.

Het verhaal van Mozes en Gershom leert ons dat geen enkele generatie immuun is voor de risico’s van het verwaarlozen van een goede opvoeding. Net zoals Mozes dacht dat zijn zoon vanzelf het juiste pad zou kiezen, nemen veel ouders vandaag aan dat een goede thuisomgeving voldoende is. Maar vrijheid zonder Thora-richtlijnen leidt tot hefkeroet (anarchie), verwarring en gevaar.

De Thora eist van ouders dat wij verantwoordelijkheid nemen voor de geestelijke toekomst van onze kinderen. Onze taak is niet om hen alles zelf te laten uitzoeken - maar om hen de tools te geven om het pad van de Thora met vertrouwen en duidelijkheid te bewandelen.

Mogen wij allen de verdienste hebben om G-dvrezende kinderen op te voeden.