Sluiten

Zoeken.

Koosjer of niet – deel 1

Door Rabbijn mr. drs. R. Evers - 

31 maart 2020

lewis-fagg-24RUrLSW1HI-unsplash-1024x576

Is vis, tonijn, of sushi koosjer? Hoe bereid je groenten en fruit? Moet je aardbeien wassen met zeep zoals sommigen beweren? Welke diersoorten zijn koosjer, maar eten we toch niet? Geloof het of niet, maar dit zijn de vragen die dagelijks op rabbijnen worden losgelaten en die dringend op antwoord wachten.

Om even kort te antwoorden: vissen moeten volgens de Thora (Leviticus 11:9) vinnen en schubben hebben om koosjer te zijn. Tonijn is dus koosjer. Maar bij de bereiding van sushi worden nogal eens niet-koosjere ingrediënten gebruikt. Dus is een koosjerverklaring nodig, een hechsjeer. Zo’n koosjerverklaring wordt afgegeven door een rabbijn die alles op ingrediënten heeft nagekeken.

De giraffe en bijvoorbeeld een aantal hertensoorten herkauwen en hebben gespleten hoeven (Leviticus 11:3) en zijn dus in principe koosjer, maar worden in de praktijk niet gegeten. Dat heeft te maken met het feit dat deze dieren alleen via de jacht zijn te vangen en dus niet koosjer geslacht kunnen worden.

De Thora geeft een dieet voor de nesjomme, de ziel.

Koosjer

De Joodse spijswetten hebben spirituele betekenis, maar ook hygiënische waarde en bevorderen de zelfdiscipline, die de Joodse identiteit versterkt en in stand houdt. Voor een Jood, die in een niet-Joodse omgeving leeft, betekent het onderhouden van de spijswetten dat hij offers moet brengen. Bepaalde soorten voedsel mag hij niet eten. Hij kan nooit mee uit eten gaan, zolang het restaurant geen hechsjer (koosjerverklaring) heeft hangen.

Koosjer – geoor­loofd – eten kleurt het Joodse leven en geeft dit een unieke sfeer. De spijswetten – kasjroet – waarborgen eveneens een diepgaand respect voor het dierlijk leven. De grond­betekenis van het Hebreeuwse woord koosjer is ‘op de juiste wijze bereid’. Koosjereten is ritueel geoorloofd eten. De beginselen ervan staan in de Bijbel vermeld in Leviticus en Deuteronomium. Details zijn ons overgeleverd in de rabbijnse traditie.

Drie categorieen

Voedsel kan worden onderverdeeld in drie categorieën:

  1. Voedsel dat in zuivere vorm – zonder enige toevoeging of bewerking – koosjer is, zoals granen, fruit, groenten, thee, koffie en geoorloofde vis en geoorloofde eieren.
  2. Voedsel dat door het ondergaan van bepaalde handelingen (bijvoorbeeld ritueel slachten) volledig koosjer wordt: geoorloofd vlees en gevogelte.
  3. Voedsel dat fundamenteel niet koosjer is: zoals het varken, roofvogels, insecten, schelp- en schaaldieren en alle daarvan afgeleide producten.

Filosofie

Maar laten we ons eerst verdiepen in de filosofie van het koosjer eten. Wat is de achtergrond van de spijswetten? “Gij zult niets eten, dat een gruwel is. Dit zijn de dieren, die gij eten moogt: het rund …” Heeft u er wel eens over nagedacht waarom Joden wèl koeienvlees mogen eten? Zoogdieren, die gespleten hoeven hebben en herkauwen, mogen wij op het menu zetten. Deze zoogdieren behoren tot de meer passieve diersoor­ten; zij eten geen vlees maar zijn herbivoren (planteneters).

Wat doet een koe – als prototype van het koosjere dier – de hele dag? Kauwen en herkauwen. Koeien maken een weinig actieve indruk, zijn niet wild, doden geen andere dieren en zijn een toonbeeld van passivi­teit. Het typisch dierlijk instinct lijkt bij de koe weinig tot ontwikkeling te zijn gekomen. De bouw van de poot is niet geschikt om te doden.

De Thora geeft een dieet voor de nesjomme, de ziel. Voor onze lichamelijke gezondheid kunnen we terecht op de universiteit. Hoewel de Thora niet expliciet stelt dat de mens wordt wat hij eet, vreest zij toch voor identificatie van de consument met hetgeen hij eet. Waarom overtreedt de mens bij tijd en wijle morele grenzen? Het antwoord ligt in het driftleven van de mens. Lust, begeerte, verlangen en passie leiden soms tot ongewenste toestanden. Het Tiende Gebod luidt ‘Begeer niet’!

Tevreden

De mens moeten leren tevreden zijn met wat hij heeft. Eén van de belangrijkste lessen van de Thora is dat het in het leven veel meer gaat om wat wij zijn dan om wat we hebben. Alleen maar bezig zijn met ‘steeds meer’ in materiele zin laat weinig ruimte voor geestelijke ontplooiing. De Thora wil opvoeden tot spirituele groei. Maar er is meer …

De Thora wil ons brengen tot het niveau van een tsaddiek. Meestal wordt dit woord vertaald als rechtvaardi­ge, maar de Joodse vertaling kan gevonden worden bij de profeet Habakuk (2:4): “De rechtvaardige zal door zijn geloof leven.” Een tsaddiek leeft in het vertrouwen dat, wan­neer hij naar G’ds opdracht leeft, hij alles krijgt wat hij nodig heeft.

Daarom zijn roofdie­ren verboden. Roofdieren gaan erop uit om te doden en lijken fundamenteel ontevreden met wat de flora te bieden heeft. Symbolisch zegt een roofdier: “G’d zorgt niet goed voor mij, daarom moet ik voor mijzelf zorgen.”

» Lees ook deel 2, deel 3 en morgen deel 4 van dit vierluik over koosjer eten.

Rabbijn-mr.-drs.-R.-Evers_avatar-90x90 (1)

De auteur

Rabbijn mr. drs. R. Evers

Rabbijn R. Evers was opperrabbijn in Dusseldorf. Hij maakte in de zomer van 2021 met zijn vrouw alija naar Israël. 

Doneren
Abonneren
Agenda