Emma en haar broer Boris zitten al een tijdje in ons programma. Meteen aan het begin kregen we te horen dat Emma voor haar broer moest spreken – hij leed aan schizofrenie en kon nauwelijks informatie geven. "Boris studeerde af aan een medisch instituut en werd als arts toegewezen aan BAM (aanleg van de Baikal-Amoer-hoofdlijn in Siberië). Daar werd hij ziek – schizofrenie - en kreeg hij de status van invalide." Tot zover de officiële versie in onschuldige Sovjettaal.

De labels "invalide" en "schizofrenie" werden in de Sovjet-Unie snel toegekend. In ons land zou therapie de logische volgende stap zijn geweest na de diagnose. Maar in een land waar je tijdens een bouwproject "ziek" kunt worden van schizofrenie, komt natuurlijk niemand op het idee van therapie. Ik heb in ieder geval geleerd om bij dergelijke beschrijvingen nadere vragen te stellen.

"Hebben we je het portret van onze moeder laten zien?" vraagt Emma. "Haar naam was Riva. Ze was een mooie vrouw. Hier, kijk, dit haar portret. De nazi's dreven haar het getto in, samen met haar grootmoeder. Ze overleefden drie kampen.

Mama's broertje moest de gouden tanden van de dode Joden uitslaan, ze goed schoonmaken en naar de bewakers brengen. Uiteindelijk kwamen ze in Bershad. Alleen mama en oma hebben het overleefd."

Portret

In het huisje van zijn ouders in de Synagogenstraat waar Boris woont, hangt achter in zijn kamer een schilderij waarop hij te zien is op het hoogtepunt van zijn korte carrière – als militair arts in uniform.

Al bij onze eerste ontmoeting was er een vonk van begrip overgesprongen, en zelfs nu lijkt Boris niet bijzonder schizofreen. Hij is blij met elk stuk dat ik uit onze kleurrijke boodschappentas haal - het challah-brood, de Napoleon-cake, de gezoete gecondenseerde melk (altijd een hit), het blikje rundvlees, de douchegel.

Uiteindelijk kust hij dankbaar mijn hand.

Na de oorlog kwam Riva met de vluchtelingenstromen van de overlevenden in het relatief ongeschonden Tsjernowitz terecht. Hier ontmoette ze Jafar Ali, die, zoals ik in de huidige versie van het verhaal leer, geen Krimtartaar was, maar behoorde tot de tijdelijk geïslamiseerde Joodse etnische groep van de Karaim op de Krim. "Zijn hele familie was vermoord in de oorlog", vertelt Emma. "Papa en mama hebben elkaar hier in Tsjernowitz ontmoet. Het was een grote liefde. Ze waren bitter arm, maar ze waren 67 jaar samen."

Boris wil iets voor ons spelen op het keyboard als we genoeg tijd hebben. We hebben tijd, en Boris speelt. De geïmproviseerde akkoorden helpen zijn ziel om lucht te krijgen.

Trauma in Siberië

"Boris is de jongste van onze drie broers en zussen," zegt Emma en neemt me een beetje apart. "Hij was het lievelingskind van mama. Hij was een militaire arts. Ze stuurden hem naar de snelweg Baikal-Amoer in Siberië. De werkomstandigheden waren er catastrofaal – mensen stierven van de honger en vroren dood. En Boris was verantwoordelijk voor hun gezondheid. Eén van de jonge soldaten die hem was toevertrouwd, schoot zichzelf dood. Boris kon dat niet aan. Onze grote broer moest hem terughalen. Sindsdien heeft hij de status van invaliditeit.

Zijn vrouw heeft hem destijds verlaten. Hij woonde tot mama's dood bij haar. Mama vroeg me op haar sterfbed om voor hem te zorgen – dat hij netjes gekleed was en iets te eten had. Ik heb ook niet veel, maar ik doe wat ik kan; ik doe het voor haar."

Aan het eind heb ik nog even een kort momentje met Boris. Ik kan hem vertellen dat hij een professionele collega in de hemel heeft. Dat de God van Israël ook een dokter is – voor Zijn volk. Dat hij heeft beloofd alle tranen van Zijn volk weg te zullen wissen, en dat hij ook zijn – Boris' – gebroken hart zal helen.

Door de manier waarop Boris me bij het afscheid omhelst, weet ik dat hij me heel goed begrepen heeft. En dat de Heere, de troost van Israël, weer iets gedaan heeft, wat geen mens voor elkaar kan krijgen; wat ik alleen maar kan vragen en waarom ik keer op keer op pad ga.

U bent van harte welkom om een overlevende van de Holocaust van de eerste of tweede generatie in Oekraïne in uw hart te sluiten en hem of haar te steunen met een sponsoring. Eenmalige donaties zijn ook welkom. Onze medewerkers zorgen ervoor dat de hulp arriveert en dat de boodschap van liefde uit Nederland wordt overgebracht tijdens persoonlijke bezoeken. Klik hier voor meer informatie.