"Toen sloeg Abraham zijn ogen op en keek om, en zie, achter hem zat een ram met zijn hoorns verstrikt in het struikgewas. Abraham ging erheen, nam die ram en offerde hem als brandoffer in de plaats van zijn zoon. En Abraham gaf die plaats de naam: De HEERE zal erin voorzien",

(Gen. 22:13-14, HSV).

Wat een verlossing, nadat hij met een hart vol pijn en verwarring met zijn geliefde zoon de berg had beklommen. Dankzij de Hebreeënbrief weten we waarom Abraham ging: "Hij overlegde bij zichzelf dat God bij machte was hem zelfs uit de doden op te wekken. En hij kreeg hem als het ware daaruit ook terug."

Met zijn horens verstrikt in struikgewas

Pas nadat de Engel van de HEERE zijn hand met het mes tegenhield zag Abraham een ram in de struiken. We moeten nauwkeurig lezen. Dit mannetjesschaap zat met zijn mooi gekrulde horens verstrikt. Hier ligt in Gods Woord het begin van de symbolische betekenis van de sjofar, de ramshoorn! In het tractaat Rosj Hasjana van de Babylonische Talmoed schreef rabbi Abbahu iets opmerkelijks. Als het volk Israël op de ramshoorn blaast, zal de Eeuwige denken aan het offer van Abraham, schreef hij. Een diepe gedachte die we niet letterlijk terugvinden in de Bijbel maar wel op diverse plaatsen duidelijk wordt ondersteund.

Het woord sjofar komen we voor het eerst tegen in Exodus 19 als het volk Israël vanuit Egypte bij de berg Sinaï komt en de HEERE een verbond met hen sluit: “De Sinaï was volledig in rook gehuld […] de berg trilde hevig. Het geschal van de ramshoorn werd luider en luider. Mozes sprak, en God antwoordde met geweldig stemgeluid” (Ex. 19:18-19, NBV). Bij het sluiten van het verbond dacht God aan Abraham en zijn zoon.

De brainwave van Luther

In de meeste Nederlandse Bijbelvertalingen vind je in Exodus 19 niet een ramshoorn maar een bazuin. Dat heeft een oorzaak. Toen Luther in 1522 de eerste vijf Bijbelboeken, de Tora, vanuit het Hebreeuws vertaalde was zijn kennis van die taal niet zo groot. Er woonden in Wittenberg ook geen Joden aan wie hij iets kon vragen. De beschrijving van het neerdalen van de HEER op de berg maakte diepe indruk op Luther. Hij stelde zich een blaasinstrument voor met een machtige klank en daarom koos hij voor de bazuin (Posaune in het Duits).

De Statenvertalers namen deze vondst over. Dat is best jammer, want in die vertaling gaat het verband met het offer van Abraham op de berg Moria verloren. Er zijn dan ook maar weinig christenen die het verband kennen.

De Schepper

Luther heeft er vast niet bij stilgestaan, maar bezuinen en trompetten zijn door mensenhand uit metaal gemaakt. De ramshoorn is daarentegen een natuurlijk onderdeel van een offerdier. Herkauwers dragen horens; onreine dieren niet.

De horens van een mannelijk schaap, een ram, zijn hol van binnen en meestal prachtig gedraaid. Daardoor kunnen ze dan ook wel verstrikt raken. Zou de Schepper al aan het offer van Abraham hebben gedacht bij de schepping? Ik geloof het stellig.

Alles begint en eindigt met genade

Er is nog heel veel te vertellen over de ramshoorn, ook vanuit het NT. Maar ik beperk me tot een citaat uit wat rabbijn Jisroël ben Eliëzer (1698-1760) vertelde over de verschillende tonen van de sjofar: "Tekia, een schreeuw: Abba, Abba, heb medelijden! Abba, Abba, verlos! [...] Alles begint en eindigt met genade op een diepe, onuitgesproken manier [...] Onze woordenloze schreeuw zo luid we kunnen is een echo van de sjofar die alleen door God kan worden gehoord: Abba, Abba, medelijden, verlos!

Dit artikel is geschreven door Klaas de Jong, auteur van 'Als de ramshoorn schalt - de sjofar, signaal voor de komst van de Messias'.