Iedereen was aanwezig: vertegenwoordigers uit vrijwel alle Europese landen, mevrouw dr. Charlotte Knobloch, voorzitster van de Joodse gemeente München, die op zesjarige leeftijd de Kristallnacht meemaakte, de Beierse staatssecretaris dr. Herrmann, de staatsminister professor Piazolo, de ondervoorzitters van het Beierse parlement de heren Gehring en Heubisch, burgemeester mevrouw Habenschaden, vertegenwoordigers van het consulaire corps van Israël, en vele vertegenwoordigers van de religieuze gemeenschappen.

Ik deel met u enkele gedachten en gevoelens die bij veel van de Joodse deelnemers leefden en door de voorzitter van de Conferentie van Europese Rabbijnen, opperrabbijn Pinchas Goldschmidt, werden verwoord.

De bijeenkomst was absoluut geen vanzelfsprekendheid. We maken veel ups en downs mee in de geschiedenis, in de wereldpolitiek, die ons onverwacht naar plaatsen brengen waar we niet van plan waren heen te gaan.

Voorgeschiedenis

De voorgeschiedenis is bekend: 85 jaar geleden, in 1938, op een paar honderd meter afstand van het nieuwe centrum, escaleerde de oorlog tegen de Joden in de Kristallnacht, de Nacht van het Gebroken Glas. We kennen het trieste einde van deze oorlog. Meer dan zes miljoen Joden werden vermoord, talloze Joodse families uitgeroeid. Cultuur, kennis, waarden – alles werd onherroepelijk vernietigd. Onder hen waren veel familieleden van de aanwezige Joodse gasten.

Eigenlijk was het ondenkbaar dat wij ooit terug zouden keren naar een plaats als München waar de grove hetze tegen de Joden gestart werd, naar een land dat tot zulke duistere daden in staat was. Het leek ondenkbaar dat er ooit nog Joods leven zou zijn in Duitsland.

En toch liep het anders - deels omdat er in het Jodendom een onwankelbaar optimisme schuilt, een vertrouwen dat vaak zijn weerga niet kent. Dit is ook het geval in de geschiedenis van de Conferentie van Europese Rabbijnen.

De Conferentie van Europese Rabbijnen

Elf jaar na het einde van de Holocaust, in 1956, toen Europa verdeeld was door een ijzeren gordijn tussen West en Oost, kwamen de opperrabbijnen van Engeland, Frankrijk en Nederland, samen. In Londen richtten ze de Conferentie van Europese Rabbijnen op, om het Joodse leven in Europa opnieuw op te bouwen.

Lange tijd aarzelde de rabbinale Conferentie om ook naar Duitsland terug te keren en deel te nemen aan de wederopbouw van het Joodse leven aldaar. De eerste voorzitter van de Conferentie, de Britse Opperrabbijn Lord Jakobovits (oorspronkelijk afkomstig uit Königsberg), nam een moedige beslissing.

Hij riep het  Permanente Comité van de Conferentie van Europese Rabbijnen in de jaren negentig voor het eerst bijeen in München om te vergaderen. Veel rabbinale leden reisden in die tijd met zeer gemengde gevoelens naar München - en ontdekten dat het Joodse leven in Duitsland weer voorzichtig opbloeide en langzaam weer tot het publieke bewustzijn doordrong.

Het was de tijd van Ignaz Bubis, de toenmalige voorzitter van de Centrale Raad van de Joden in Duitsland, die de Joodse belangen op een pragmatische en verzoenende manier vertegenwoordigde.

Langzaam ontstond er nieuw vertrouwen in Duitsland. Ook al bleven de koffers voor de alija, voor de reis naar Israël, nog lang gepakt.

Inkeer

Steeds meer kregen we het gevoel dat Duitsland tesjoewa deed, tot inkeer kwam, en dat velen geleerd hadden van de fouten uit het verleden. Maar vandaag de dag dringt zich de vraag weer op of we kunnen blijven hopen dat de fouten uit het verleden zich niet zullen herhalen. De opkomst van de extreemrechtse partij AfD baart iedereen zorgen, ondanks de heugelijke opening van het nieuwe centrum voor Jodendom.

De Conferentie van Europese Rabbijnen werd uitgenodigd door de Beierse deelstaatregering om naar München te komen. Het is vrij uniek dat een Joodse organisatie door een regering wordt uitgenodigd om zich daar te vestigen. Dit is een stralend voorbeeld en de Conferentie was hier erg dankbaar voor. Beieren is inmiddels een baken geworden voor het Joodse leven in Europa.

De cirkel is rond

De Conferentie van Europese Rabbijnen, die sinds 1956 de wederopbouw van Joodse gemeenschappen na de Holocaust ondersteunt, is nu in Duitsland gevestigd. De verhuizing naar München staat vooral symbool voor hoop en vastberadenheid.

De opening van het hoofdkwartier van de Conferentie van Europese Rabbijnen en haar Centrum voor Joods leven is ook een boodschap aan alle duistere krachten die tegenwoordig hun kop weer opsteken. Overal ter wereld, in Europa, in het Midden-Oosten en op vele andere plaatsen. Aan al diegenen die geloven dat ze het Joodse volk kunnen vernietigen.