Het is precies honderd jaar gelden, dat de grote pionier op het gebied van de Hebreeuwse taal, Eliezer ben Jehoeda (1858-1922) is overleden. Hij stamde uit een chassidische familie en leerde al Hebreeuws toen hij drie jaar werd. In 1877 maakte hij alija, emigreerde hij vanuit het huidige Belarus naar het toenmalige Turkse Palestina. Vanaf 1881 besloten hij en zijn vrienden alleen nog maar Hebreeuws te spreken. Eliezer werd door de Turken gevangengenomen omdat zij de herleving van het Hebreeuws als een verboden nationaal streven wilden bestraffen. Eliezer publiceerde het eerste Hebreeuwse woordenboek in 1910 en zijn zoon Benzion was het eerste kind dat na bijna 2200 jaar volledig in Hebreeuws werd opgevoed.

Hebreeuws is een bijzondere taal

Hebreeuws was de taal, die G-d gebruikte om tot de mensen te spreken. Wanneer G-d een taal uitkiest, is dat een teken dat dit de meest verheven vorm van taal is.

Adam was de eerste die deze taal sprak. Noach beheerste hem ook en gaf hem door aan Ever. Het Hebreeuws wordt naar Ever genoemd, Ivriet. Na de Babylonische spraakverwarring bleef Ever het Hebreeuws spreken. Ook Abraham sprak het Hebreeuws omdat dit G-ds taal was. Het Aramees was voor hem de spreektaal omdat hij uit Ur van de Chaldeeën kwam. Ismaël, de zoon van Abraham, bracht de heilige taal naar de Arabische volkeren. Hebreeuws, Arabisch en Aramees lijken in een aantal opzichten op elkaar.

Klassiek en modern Hebreeuws

Het verschil tussen het moderne en het klassieke Hebreeuws is groot. Israël heeft een enorme impuls gegeven voor de herleving van onze millennia oude taal. Voor de traditionele Joden was het Hebreeuws altijd levend gebleven, in de gebeden, in het voorlezen uit de Tora en bij internationale contacten.

Maar voor de Joodse periferie is het Hebreeuws de afgelopen 170 jaar op de achtergrond geraakt als gevolg van emancipatie en assimilatie. Omstreeks het begin van de gewone jaartelling werd er ook in Israël overigens nauwelijks meer Hebreeuws gesproken. De voertaal was 2000 jaar geleden Aramees.

Hetzelfde geldt voor de assimilatie van de Joodse taal. Verschraling, verarming en verdwijning was haar westers lot. Grotere bekendheid met het Hebreeuws is een ontwikkeling die ik zonder meer toejuich. Maar het Hebreeuws is voor ons toch iets anders dan voor de gemiddelde taalwetenschapper. Voor de Jood is het Hebreeuws de taal, waarin hij of zij religieuze gevoelens verwoordt. Het is de taal van de nationale saamhorigheid, een verheven taal, die in vrijwel ieder woord veel meer uitdrukt dan een wetenschappelijk zuivere vertaling kan weergeven.

Hebreeuws is een zeer logische taal, zeker in zijn huidige vorm. Hebreeuws is de meest informatierijke taal, zeker in de oudere vorm. Als ik in het Hebreeuws in de priesterzegen ‘viechoeneka’ zeg, dan heb ik daar in het Nederlands zes woorden voor nodig: ”En moge Hij u welgezind zijn.” Alleen daarom is het Hebreeuws al bijzonder. Het is uiterst compact en veelzeggend.