Woorden van de premier

De grote A.B. Yehoshua, die in juni 2022 overleed, was die zeer bijzondere man. Op zijn begrafenis sprak Israëls president Isaac Herzog lovend over hem als “een van Israëls grootste auteurs van alle generaties, die ons zijn onvergetelijke werken schonk, die ons generaties lang zullen blijven vergezellen.” Premier Naftali Bennet merkte op dat Yehoshua deel was van de vorming van de cultuur van Israël. En hij had gelijk. De in Israël geboren en getogen Yehoshua werd verondersteld zo in het land van Israël geworteld te zijn dat de grap was dat hij ‘praktisch een Kanaäniet’ was. De boeken van de toneelschrijver en auteur zijn te vinden in duizenden Israëlische huizen en worden gelezen door jong en oud.

Opmars

Yehoshua, geboren in 1936 als zoon van een derde generatie immigranten in Jeruzalem, deed wat veel Joodse kinderen in die tijd deden. Hij was getuige van de geboorte, de strijd en de groei van het land, ging naar de Hebreeuwse middelbare school (ironisch genoeg zakte hij voor schrijven), sloot zich aan bij de zionistische padvindersbeweging, diende in het leger en ging studeren aan de Hebreeuwse Universiteit in Jeruzalem.

Hoewel zijn opmars door de maatschappij normatief was, was het zijn schrijverschap dat hem uitzonderlijk maakte. Ten eerste was hij productief. Hij schreef twaalf romans, drie boeken, vier toneelstukken en verscheidene essays. Zijn werken zijn vertaald en gepubliceerd in 28 landen, en zijn bewerkt voor film, televisie, theater en zelfs opera.

In tegenstelling tot andere beroemde Israëlische auteurs, was Yehoshua’s wereld niet die van het Europese Jiddisch-sprekende getto. Het was een wereld die geworteld was in het Arabisch, Grieks en Ladino, omdat Yehoshua Sefardisch was. Zijn geloof in vrede met de Arabieren kwam voort uit zijn Noord-Afrikaanse cultuur en de liefde van zijn vader voor het Arabisch. Arabieren waren vaak te gast bij zijn vader, die vertaler was voor de koloniale machten in het Britse Mandaat Palestina, en later voor de Israëlische regering. Het was deze omgeving van nabuurschap waarin Yehoshua opgroeide die hem inspireerde om met passie en hoop te schrijven voor een twee-staten-oplossing met de moderne Palestijnen. Zijn hoop werd aan diggelen geslagen toen het Palestijns terrorisme een ravage aanrichtte in Israël. Nu de zeepbel was gebarsten, brak Yehoshua met zijn vroegere opvattingen.

Scherpzinnigheid

Zijn andere favoriete onderwerpen waren het Jodendom en het Zionisme. Daarover veranderde zijn mening nooit. Zijn onverschrokken geschriften maakten hem zowel vrienden als vijanden. Hij verklaarde herhaaldelijk dat Joden die buiten de Staat Israël woonden slechts ‘gedeeltelijke Joden’ waren. Dezen Joden in de diaspora, die “al hun tijd besteden aan het bestuderen van de Joodse wet, zijn minder Joods dan Joden in Israël, omdat het Israël is waar de belastingen, defensie en alle elementen van het dagelijks leven door Joden worden bepaald.” Het was moeilijk voor mensen om ambivalent te zijn over een auteur met zulke sterke meningen. Maar of je hem nou leuk vindt of niet, wie zijn boeken leest, vergeet niet snel zijn donkere humor, een zwarte humor die voortkwam uit realisme, liefde voor zijn land en verbijsterende politieke teleurstelling.

Yehoshua was zeer scherpzinnig en wist dat schrijvers in Israël een profetische status hebben en belangrijker worden geacht dan artsen. Dit wetende antwoorde hij ooit eens op de vraag of hij premier had willen zijn tijdens het vredesproces van de Oslo-akkoorden: “Natuurlijk. Ik zou de gebieden teruggeven. Israël zou een standbeeld voor mij kunnen oprichten en ik zou terug kunnen gaan naar mijn schrijverschap.” A.B. Yehoshua zal zeer gemist worden, maar God zij dank leven zijn geschriften voort.