De recente geschiedenis van de Joodse gemeente in Hilversum is er een die herkenbaar is voor vele – zo niet alle – Joodse gemeenschappen in Nederland. Voor de Tweede Wereldoorlog was er een bloeiende Joodse gemeente, in de oorlog werd de gemeenschap vermoord in de vernietigingskampen, slechts weinigen overleefden.

Hans Roos vertelt over Hilversum: “Hilversum werd hard getroffen. Er was een NSB-burgemeester die zich als doel had gesteld Hilversum als eerste Judenrein te maken. Meer dan negentig procent van onze gemeenschap werd vermoord. De Joodse wethouder David Lopes Dias werd verraden, afgevoerd en vermoord. Pas in 1949 klonken in Hilversum weer de eerste geluiden om een Joodse gemeente op te richten. De eerste actie: 3 hectare van de enorme lap grond die er was voor de Joodse begraafplaats werd ‘om niet’ aan de gemeente Hilversum geschonken. Er staat nu industrie en bedrijven op die grond.”

Pijnlijke geschiedenis

Wanneer we doorpraten over de Joodse gemeenschap in Hilversum blijkt er zich een pijnlijke geschiedenis te hebben afgespeeld, ook voor de oorlog, en ook over een eerdere Joodse begraafplaats in Hilversum. “De eerste Joodse begraafplaats bestond al een aantal eeuwen. Maar in de jaren dertig wilde Mussert er ontwikkelingen mogelijk maken. En zo gebeurde het. Er is nog wat geruimd van de begraafplaats, maar zeker niet alles. En de lokale overheid deed uiteindelijk niets om het tegen te houden. Op die plek staat nu de Gamma.”

Uitgestrekte hand

Met een Joodse gemeenschap in Hilversum die nu nog maar twaalf leden telt, die niet groeit, maar wel ouder wordt, maakten ze zich zorgen om het voortbestaan van de Joodse begraafplaats en het metaheerhuis. “We hebben in 2005 helaas de sjoel moeten verkopen. De kosten voor het onderhoud waren niet meer op te brengen. Met die opbrengst hebben we de begraafplaats en het metaheerhuis opgeknapt. Maar hoe dat verder moest op de lange termijn?

We hebben toen al het probleem bij de politiek neergelegd, en steeds gezegd: dit is een historisch belangrijke plek, de enige die herinnert aan de Joodse gemeenschap. Maar hoewel we veel wethouders – er was nog wel eens wisseling – spraken, kwam er niets uit. Tot de huidige wethouder Arno Scheepers zelf met mij contact opnam en met het voorstel kwam.

Een college dat zijn hand uitstrekt! Wetend hoe de geschiedenis hier was, maakt dat besluit van Hilversum om voor eeuwig de kosten voor het onderhoud op zich te nemen zo historisch! En de begraafplaats en het metaheerhuis blijven ons eigendom, het blijft in gebruik.”

Navolging

Heeft het besluit van de gemeente Hilversum navolging nodig in andere gemeenten?

“Ja, zeker in deze tijd. Het is een signaal van de overheid aan de samenleving: wat toen gebeurd is, moet verteld blijven worden; dit gebeurt er als je mensen behandelt zoals de nazi’s deden, het is de ultieme vorm van discriminatie. Zo’n besluit als van Hilversum bepaalt de kwaliteit van de samenleving. Daarom zouden gemeenten dit voorbeeld moeten volgen.”

Deze overdenking verscheen eerder in onze maandkrant Israël Aktueel. Klik hier om gratis abonnee te worden!