Ondertussen is er verwarring ontstaan over de uitkomst van de eerste indirecte ontmoeting tussen de onderhandelingsteams van Iran en de Verenigde Staten in de Omaanse hoofdstad Muscat. Beide partijen beweren dat de eerste ontmoeting in een goede sfeer verliep en opbouwend was, maar het is volstrekt onduidelijk of Iran serieus is in deze gesprekken met de regering van president Donald Trump.

Gaza

Het Israëlische leger heeft inmiddels een derde van het grondgebied van Gaza veroverd na ruim anderhalf jaar van oorlog. In de afgelopen weken heeft het leger twee extra veiligheidszones ingericht in het noorden en het uiterste zuiden van Gaza.

In het zuiden gebeurde dit nadat de IDF de zogenaamde Morag-corridor volledig had vrijgemaakt van Hamas-aanwezigheid en daarbij een groot aantal huizen heeft opgeblazen. De stad Rafah, die vrijwel geheel verlaten is, is inmiddels toegevoegd aan de veiligheidszone.

Voorzichtig offensief

Het leger is momenteel bezig het hele gebied te doorzoeken op wapenopslagplaatsen en tunnels. Volgens het leger zijn er nog enkele tunnels intact die naar Egypte lopen en die Hamas nog steeds gebruikt om wapens naar Gaza te smokkelen.

De volledige verovering van Gaza verloopt echter traag, mede door een tekort aan grondtroepen. De IDF wil zo min mogelijk reservisten oproepen, omdat velen van hen al meer dan een jaar in actieve dienst zijn geweest. Het staand leger is echter zwaar belast door de operaties aan de grenzen met Libanon en Syrië.

Een ander probleem is het ontmantelen van het uitgebreide tunnelnetwerk van Hamas. Het leger kan niet de gebruikelijke middelen inzetten om de tunnels te vernietigen en maakt daarom gebruik van speciale elite-eenheden om de tunnels meter voor meter te doorzoeken en te vernietigen.

Als niet – zoals algemeen wordt aangenomen – de resterende 59 gijzelaars zich in de tunnels bevonden, zou het leger het netwerk in relatief korte tijd onbruikbaar kunnen maken. Dit zou bijvoorbeeld kunnen door de tunnels vol te laten lopen met zeewater, zoals Egypte enige tijd heeft gedaan.

Een ander beproefd middel is het afsluiten van de elektriciteit, die ook de zuurstoftoevoer naar de tunnels verzorgt. Ook deze methode wordt niet toegepast om de levens van de overgebleven gijzelaars niet in gevaar te brengen.

Hamas wijst voorstel wapenstilstand af

Egypte maakte maandag bekend dat Hamas het voorstel voor het hernieuwen van een wapenstilstand had afgewezen. Dit vanwege een bepaling in het voorstel die voorschreef dat Hamas zijn wapens zou moeten inleveren. De jihadistische terreurgroep weigert dit stellig, omdat het volgens haar zou neerkomen op het opgeven van het ‘verzet’ tegen Israël.

“De wapens van het verzet zijn geen onderwerp van discussie en ontwapening is een onaanvaardbare voorwaarde,” aldus Hamas. De huidige strategie van Israël is om zijn militaire campagne in Gaza verder op te voeren, zodat Hamas in een onhoudbare positie terechtkomt. Het idee is dat de groep dan bereid zal zijn te onderhandelen over een nieuwe regeling met Israël.

Het lijkt er echter op dat Hamas tot het uiterste zal doorvechten. Een “Hitler in zijn bunker in Berlijn”-scenario, waarin hij zelfmoord pleegde, lijkt op wat Hamas momenteel doet. In dit scenario is de kans reëel dat geen van de overgebleven gijzelaars het zal overleven.

Een andere onaanvaardbare eis van Hamas voor een nieuw bestand was dat het Israëlische leger zich zou moeten terugtrekken uit de veroverde gebieden. Israël wijst ook deze eis af, omdat het dan zijn oorlogdoelen zou moeten opgeven.

Daarmee is er opnieuw een einde gekomen aan de laatste poging om de gijzelaars vrij te krijgen.

Een groep van duizend reservisten van de luchtmacht schreef een open brief aan de regering waarin zij opriep tot het beëindigen van de oorlog in Gaza. Later bleek dat het merendeel van deze reservisten boven de oproepbare leeftijd zat. Het leger heeft inmiddels maatregelen aangekondigd tegen iedere reservist die tijdens actieve dienst meewerkt aan dergelijke acties.

Iran

Het eerste indirecte overleg tussen de VS en Iran over het nucleaire programma van Iran in Muscat, de hoofdstad van Oman, afgelopen zaterdag, verliep volgens beide partijen positief. De sfeer was opbouwend en niet vijandig, aldus Iran, dat veel belang hecht aan deze nieuwe gesprekken nu zijn nucleaire programma in een kritieke fase is beland.

Onderhandelingen blijven stroef verlopen

Iran stemde uiteindelijk in met indirecte onderhandelingen nadat belangrijke adviseurs van ayatollah Ali Khamenei hem duidelijk hadden gemaakt dat een militaire aanval door de VS en Israël waarschijnlijk het einde van zijn regime zou betekenen. Onder deze adviseurs bevonden zich president Masoud Pezeshkian en parlementsvoorzitter Mohammad Bagher Ghalibaf. Hun advies leidde tot Khamenei’s plotselinge ommekeer in zijn houding ten opzichte van gesprekken met de regering-Trump.

De adviseurs waarschuwden Khamenei dat een aanval op de nucleaire installaties van Iran een tweefrontenoorlog zou ontketenen: één tegen de alliantie van de VS en Israël, en één intern in Iran, waar de bevolking wacht op een kans om het regime van de geestelijken omver te werpen.

De volgende gespreksronde vindt opnieuw plaats in Oman, komende zaterdag. De lange tussenperiode doet vermoeden dat Iran opnieuw probeert de onderhandelingen te rekken. Dit gebeurde eerder ook bij de besprekingen over het nucleaire akkoord (JCPOA), dat pas na zes jaar werd ondertekend. Toen vertraagde Iran eveneens de onderhandelingen met de vijf wereldmachten.

De door Trump opnieuw ingestelde sancties tegen Iran lijken hun doel grotendeels te missen, aangezien China bijna alle olie opkoopt die Iran produceert (zo'n 90 procent). Daardoor lijkt Iran zijn olie-inkomsten veilig te hebben gesteld en werken de sancties opnieuw niet naar behoren.

Twijfels over effect van onderhandelingen

Premier Benjamin Netanyahu van Israël kijkt met lede ogen toe hoe de VS opnieuw proberen via overleg het nucleaire vraagstuk van Iran op te lossen. Op dinsdag publiceerde hij een videoboodschap waarin hij een bericht van Khamenei op X liet zien. Daarin riep de Iraanse leider opnieuw op tot de vernietiging van de staat Israël. “En terwijl Iran dit zegt, voeren ze gesprekken met de Verenigde Staten,” aldus Netanyahu.

Steve Witkoff, de Amerikaanse hoofdonderhandelaar in Oman, leek aan te sturen op een beperking van het programma door terug te keren naar een uraniumverrijking van 3,6 procent, zoals toegestaan onder de JCPOA. Iran heeft inmiddels een voorstel afgewezen om zijn voorraad uranium met een verrijkingsgraad van zestig procent over te brengen naar een ander land, zoals destijds gebeurde met Rusland.

Netanyahu wil dat Iran zijn nucleaire programma volledig ontmantelt onder toezicht van het Internationaal Atoomagentschap (IAEA) in Wenen en de Verenigde Staten. Dit lijkt echter wensdenken, aangezien ook de regering-Trump zich richt op het voorkomen van een kernwapen, niet op volledige ontmanteling van het nucleaire programma.

Trump verzekerde maandag dat hij het probleem van de nucleaire ambities van Iran zou oplossen, desnoods met militaire middelen. “Iran moet het idee van een kernwapen laten varen. Ik wil slechts dat zij een rijke en sterke natie worden,” verklaarde Trump tegenover journalisten. Hij zei ook dat Iran snel moet handelen om te voorkomen dat de VS iets zeer “wreeds” zouden moeten doen tegen de Islamitische Republiek. “Dit zijn geradicaliseerde mensen, en zij mogen geen kernwapen hebben,” zei de Amerikaanse president.

Witkoff gaf dinsdagavond meer duidelijkheid over het officiële standpunt van de Trump-regering ten aanzien van de ontmanteling van Iran’s nucleaire programma.

“Een akkoord met Iran zal er alleen komen als het een akkoord is onder leiding van Trump,” schreef Witkoff op X. Vervolgens gaf hij de uitgangspunten van Trump voor een overeenkomst met Iran:

“Elke uiteindelijke regeling moet een kader bevatten voor vrede, stabiliteit en welvaart in het Midden-Oosten. Dit betekent dat Iran moet stoppen met het verrijken van uranium en zijn kernbewapeningsprogramma en die capaciteiten moet opgeven. Het is van groot belang voor de wereld dat we een stevig en eerlijk akkoord sluiten dat standhoudt. En dat is wat de president mij heeft opgedragen te doen,” schreef Witkoff.