Volodymyr Zelensky, de president van Oekraïne, werd dit weekend door de redactie van The Jerusalem Post uitgeroepen tot de meest invloedrijke Jood ter wereld. De Engelstalige Israëlische krant publiceert ieder jaar een lijst van de vijftig meest invloedrijke Joden ter wereld en dit was voor het eerst in lange tijd dat een Israëlische premier niet de toppositie kreeg. Demissionair premier Yair Lapid werd nummer twee. Ex-premier Benjamin Netanyahu nam de vijfde positie in.

Zelensky, een voormalige komiek en acteur, heeft echter tot nu toe weinig invloed gehad op het Israëlische beleid ten opzichte van de oorlog tussen Rusland en Oekraïne. De leider van het door oorlog geteisterde land heeft Israël regelmatig bekritiseerd over de weigering om wapens te leveren aan Oekraïne. Het gaat daarbij voornamelijk om defensieve wapens, zoals het succesvolle Iron Dome anti-raketschild, en om onbemande vliegtuigen (UAV’s) die een tegenwicht zouden kunnen vormen voor de UAV’s die Iran nu op grote schaal aan Rusland levert.

Zelensky geschokt

Zelensky zei vorige week tijdens een interview met Franse verslaggevers dat hij “geschokt” was door de Israëlische weigering om het Iron Dome systeem te leveren aan Oekraïne. Per slot van rekening zou Iron Dome de levens van burgers kunnen redden, net zoals dat op grote schaal gebeurde in de oorlogen die Israël voerde tegen Hamas, Palestijnse Islamitische Jihad en Hezbollah.

“Ik weet niet wat er met Israël is gebeurd, om eerlijk te zijn ben ik geschokt want ik kan niet begrijpen waarom zij ons geen luchtdefensie zouden kunnen geven,” zei Zelensky gedurende het interview. De president van Oekraïne heeft al sinds maart jl. aan Israël gevraagd om het Iron Dome systeem te leveren vanwege de Russische raketaanvallen op militaire en civiele doelen. Zelensky toonde overigens wel begrip voor het dilemma waarmee Israël zich geconfronteerd ziet vanwege de Russische aanwezigheid in Syrië, maar zei dat alle gesprekken met het Israëlische leiderschap niets gedaan hadden om Oekraïne (militair) te helpen.

Inlichtingen

De regering van Oekraïne heeft Israël nu om inlichtingen gevraagd over de Iraanse UAV’s die Rusland sinds kort op grote schaal gebruikt. Het gaat hierbij om de Shahed 36 drone, die ook wel wordt aangeduid als een kamikaze UAV vanwege de rondvliegende munitie dat het vliegtuig veroorzaakt wanneer het zijn doel raakt. Tijdens een tot nu toe geheim gehouden bezoek aan Kiev sprak de Israëlische diplomaat Simona Halperin met Maksym Subkh, Zelensky’s afgezant voor het Midden-Oosten over het leveren van inlichtingen. Een onbekende official zei later in Kiev dat de Israëli’s te weinig informatie hadden gegeven en dat hij nu echt hoopte dat er een “dialoog kanaal” zou komen tussen Israël en de regering van Oekraïne.

De rol van Lapid

In zijn nieuwe rol als premier van Israël is Lapid tot nu toe opmerkelijk stil geweest over de Russische invasie in Oekraïne en lijkt zich tot nu toe ook te beperken tot het leveren van humanitaire hulp aan Kiev. De regering in Jeruzalem maakte vorige week bekend dat Israëlische ziekenhuizen zouden beginnen met het behandelen van zwaar gewonde Oekraïense soldaten. Voorlopig zullen er 20 soldaten worden overgevlogen naar Israël, aldus lokale media.

Kort na het begin van de oorlog tussen Rusland en Oekraïne leek Israël zich te ontpoppen als een belangrijke bemiddelaar tussen de twee staten. Toenmalig premier Naftali Bennett was uiterst voorzichtig in zijn kritiek op Rusland vanwege de goede relatie met president Vladimir Poetin. Bennett besefte net als zijn voorganger Benjamin Netanyahu dat goede relaties met Poetin essentieel waren voor Israel en had een lange ontmoeting met de Russische president in Sochi aan de Zwarte Zee aan het begin van zijn premierschap. De goede relaties met zowel Rusland als Oekraïne leken Bennett dus een ideale bemiddelaar te maken, maar de politieke realiteit in Israel en de situatie in Oekraïne maakten een eind aan het bemiddelingsproces.

Lapid, in zijn rol van minister van Buitenlandse Zaken, was indertijd minder voorzichtig en beschuldigde Rusland al gauw van het plegen van oorlogsmisdaden. Israël stemde onder Bennett en Lapid ook voor VN-resoluties die Rusland veroordeelden voor de aanval op Oekraïne.

Voor Zelensky was het gedrag van Israël vanaf het begin teleurstellend. De president van Oekraïne is net als Lapid een tweede generatie Holocaustslachtoffer, omdat zijn grootouders werden vermoord door de nazi's. Dit verklaart wellicht waarom de Joodse president van Oekraïne meer verwacht van zijn broeders in Israël. Ook tijdens het bewind van Bennett had Zelensky al kritiek op de Israëlische regering die zei dat “Bennett niet gedrapeerd was in de vlag van Oekraïne”.

De leider van Oekraïne maakte tijdens een telefoongesprek met Lapid op 1 september jl. duidelijk dat hij alsnog verwacht van Israël dat het zich aansluit bij het sanctieregime dat Westerse landen, inclusief de Verenigde Staten, hebben ingesteld tegen Rusland.

Relatie met Rusland

Het lijkt er echter sterk op dat Israël, ook onder Lapid, zich daarvan zal onthouden en dat heeft te maken met Syrië en Iran. De Israëlische luchtmacht (IAF) heeft het Russische leger in Syrië nodig voor de voortdurende aanvallen op aan Iran gerelateerde doelen in het land. De Russen hebben verschillende S-300 luchtafweerbatterijen in Syrië actief, maar hebben die tot nu toe slechts eenmaal gebruikt (in mei) tegen Israëlische gevechtsvliegtuigen die voortdurende aanvallen uitvoeren tegen wapentransporten uit Iran. Er is verder een hotline tussen de IDF en het Russische opperbevel in Syrië waarmee Israël de Russen inlicht kort voor een ophanden zijnde aanval tegen een doel in Syrië. De bewegingsvrijheid van de IAF is voor het doorlopende conflict met Iran dus van cruciale betekenis en verdere verslechtering van de relaties met Rusland zou de campagne tegen Iran aanzienlijk kunnen schaden.

Dan is er verder de crisis met Rusland over de activiteiten van het Joods Agentschap, dat de immigratie regelt van Russische Joden en hun bloedverwanten. Er loopt momenteel een rechtszaak tegen het filiaal van het Joods Agentschap in Rusland vanwege vermeende overtredingen van de Russische wet. Dit zou tot de intrekking van de licentie van het agentschap kunnen leiden. Volgens Lapid zou dat weer gevolgen gaan hebben voor de bilaterale relaties tussen Rusland en Israël, maar ook voor de immigratie van Russische Joden. De zaak sleept zich voort nadat de Russische rechtbank die de het dossier behandelt, een uitspraak tot twee keer toe uitstelde. Er is juist op dit moment sprake van een scherpe stijging in de aanvragen om ‘alijah’ te maken bij zowel Russische Joden als hun broeders in Oekraïne.

Zowel Lapid als de Russische leider Vladimir Poetin hullen zich in stilzwijgen over deze kwestie. Dit is waarschijnlijk omdat beide leiders de toch al gespannen relaties tussen Rusland en Israël niet verder willen laten verslechteren.

Israël loopt dus op hete kolen in de relaties met zowel Rusland als Oekraïne.