Israël is “van grote waarde” voor de VS, maar Netanyahu erkende ook dat er meningsverschillen waren met de huidige Amerikaanse regering van president Joe Biden. De Israëlische premier was over die meningsverschillen laconiek en zei dat die er altijd al waren geweest.

Netanyahu haalde naar voren dat hij regelmatig telefonisch contact heeft met het Witte Huis in Washington DC en met de president. De Israëlische premier wacht echter nog altijd op een uitnodiging voor een officieel bezoek aan de Amerikaanse president.

Dit is waarschijnlijk de beste indicatie dat er iets mis is in de relaties tussen Washington en Jeruzalem. Het was altijd de gewoonte om iedere Israëlische premier direct na het aantreden van een nieuwe regering in Israël uit te nodigen voor een bezoek aan het Witte Huis. In dit geval is dat tot nu toe niet het geval geweest. Dat heeft duidelijk te maken met de afkeer die de Amerikaanse regering ten toon spreidt voor de meest rechtse regering die Israël in tijden heeft gehad.

Inmenging

Deze afkeer komt tot uiting in de constante kritiek die de regering van Biden op Israël heeft en in de regen van veroordelingen die Washington uitte aan het adres van de regering in Jeruzalem. De kritiek van Biden en co gaat zelfs zo ver dat er duidelijk sprake is van inmenging in de interne politiek van Israël. Neem bijvoorbeeld de controverse over de hervormingen in Israëls rechterlijk systeem. Zowel Biden als andere vertegenwoordigers van de Amerikaanse regering hebben regelmatig gezegd dat deze hervormingen de Israëlische democratie bedreigen en de “gemeenschappelijke democratische normen en waarden” tussen de twee bondgenoten zouden ondermijnen. Deze bewering heeft Biden overgenomen van de links georiënteerde protestbeweging in Israël, die Amerikaanse hulp kreeg bij het organiseren van de wekelijkse demonstraties tegen Netanyahu’s regering. Een sponsor van deze protesten is bijvoorbeeld het in New York gevestigde New Israel Fund. Zij maakten het mogelijk om enorme spandoeken met Engelse antiregeringsteksten aan te schaffen. Deze spandoeken werden vervolgens tijdens de wekelijkse demonstraties getoond en hadden als doel de buitenlandse opinie te beïnvloeden over de justitiële hervormingen in Israël.

Naast deze duidelijke en openlijke inmenging in de binnenlandse politiek van Israël, ondermijnt de regering Biden ook de stabiliteit in Israël, met name op het gebied van de veiligheid. Daarbij gaat het om twee belangrijke factoren die cruciaal zijn voor Israëls veiligheidssituatie.

Aloude politieke benadering

Ten eerste is er de benadering door de regering Biden van het conflict met de Palestijnse Arabieren. Biden heeft de Amerikaanse politiek ten opzichte van dit conflict weer teruggebracht naar de aloude benadering. Dat wil zeggen dat de Amerikanen weer hameren op de zogenaamde tweestatenoplossing, waar de Israëlische regering nu definitief afstand van lijkt te hebben genomen. Verder is de Amerikaanse financiële hulp aan de Palestijnse Autoriteit (PA) weer hervat, hetzelfde geldt voor hulp aan UNRWA. Dit corrupte VN-orgaan was door de regering Trump afgesneden van Amerikaanse financiële hulp, vanwege de rol die UNRWA speelt bij de continuering van het conflict met Israël. De Amerikaanse regering gaat nu ook weer lid worden van UNESCO, dat het Joodse erfgoed in Israël erkent als deel van de niet bestaande Palestijnse historie. Israël stapte om die reden uit UNESCO.

De regering Biden hervatte de hulp aan de PA ondanks het bestaan van de Taylor Force Act, een Amerikaanse wet die financiële hulp aan de PA illegaal verklaarde. De wet werd in maart 2018 aangenomen door een grote meerderheid in het Amerikaanse Congres, nadat een Palestijnse terrorist de Amerikaanse legerveteraan Taylor Force doodstak in Yafo, Tel Aviv. De wet verbiedt Amerikaanse financiële hulp aan de PA vanwege de betaling van maandelijkse uitkeringen aan gevangen Palestijnse terroristen en aan de families van gedode terroristen, die de PA beschouwt als ‘martelaren’. De regering Biden omzeilt de Taylor Force Act nu door grote sommen geld te geven aan door de PA gecontroleerde liefdadigheidsorganisaties.

De “nederzettingen” en Palestijnse terreur

Biden heeft ook kritiek op de wijze waarop Israël opereert in Judea en Samaria. De kritiek op de zogenaamde Israëlische ‘nederzettingenpolitiek’ is weer terug, na een korte onderbreking tijdens de regeerperiode van president Trump. De kritiek nam in hevigheid toe nadat de huidige Israëlische regering aankondigde duizenden nieuwe woningen te gaan bouwen in Joodse dorpen en steden in Judea en Samaria.

De spanningen tussen de regering van Netanyahu en Biden nam verder toe, nadat Tom Nides (Amerikaanse ambassadeur in Israël) onlangs Palestijnse terreur op één lijn leek te stellen met de acties van het Israëlische leger in de Palestijnse stad Jenin in noord-Samaria. Nides gaf, na de moord op vier Israëli's nabij het dorp Eli in Samaria, een verklaring uit waarin hij de burgerdoden aan beide kanten betreurde. Hij doelde daarbij op de burgerdoden die te betreuren waren bij een actie van het Israëlische leger in Jenin de dag voor de terreuraanslag bij Eli. Deze verklaring deed een storm van protest opwaaien in Israël, waarna Nides een nieuwe verklaring uitgaf waarin hij de terreur in Eli onomwonden veroordeelde. Het gaf echter een mosterd na de maaltijd gevoel en droeg bij aan de toch al gespannen verhoudingen.

Later kwam er opnieuw Amerikaanse kritiek op de Israëlische regering, nadat woedende Joodse inwoners van Samaria wraak namen voor de aanslag nabij Eli. De regering Biden vond dat de Israëlische regering niet genoeg deed tegen het ‘kolonistengeweld’. De brandstichtingen in twee Palestijnse dorpen hadden echter inmiddels al tot de arrestatie van de hoofdverdachten geleid en werden in Israël veroordeeld als Joodse terreur.

Iran

Dan is er het tweede probleem in de Amerikaans-Israëlische betrekkingen op dit moment, en dat is de aanpak van Iran. Terwijl Israël zich leek voor te bereiden op een lang geanticipeerde militaire actie tegen het nucleaire wapenprogramma van Iran, kwamen de eerste berichten binnen over geheime besprekingen tussen Iran en de VS in de Golfstaat Oman. Het bestaan van deze indirecte onderhandelingen tussen Iran en de VS is nu van beide kanten toegegeven. Er zijn zelfs al onbevestigde berichten geweest waarin melding werd gemaakt van een overeenkomst. Iran zou de verrijking van uranium bevriezen op het 60 procent niveau in ruil voor het vrijgeven van Iraanse tegoeden bij buitenlandse banken. Onder de nieuwe overeenkomst zou Iran ook Amerikaanse gijzelaars vrij gaan laten.

Deze overeenkomst is opnieuw slecht voor Israël, zei premier Netanyahu tijdens het interview met The Jerusalem Post. Dit omdat het de bestaande nucleaire infrastructuur in Iran intact laat en Iran voorziet van fondsen voor terreur, zei de premier. Hij benadrukte opnieuw dat Israël zich niet gebonden zal voelen aan een eventuele nieuwe nucleaire overeenkomst tussen de VS en Iran en “vrijheid van handelen” zal behouden. Netanyahu heeft zich tot nu toe opmerkelijk stil gehouden over de nieuwe onderhandelingen met Iran. Dit heeft waarschijnlijk ook te maken met de al gecompliceerde betrekkingen met de regering Biden, waar ex-Obama stafleden voornamelijk de dienst uit maken.

Zijn eerste verantwoordelijkheid als premier is om “Israël te beschermen en te verdedigen tegen Iraanse pogingen om nucleaire wapens te bemachtigen”, zei Netanyahu.

Gevolgen

De gecompliceerde betrekkingen tussen de regering in Jeruzalem en die van president Joe Biden hebben ogenschijnlijk geen gevolgen gehad voor de populariteit van de Amerikaanse president onder het Israëlische publiek. Een nieuw opinieonderzoek dat werd gepubliceerd door PEW Research Center in Israël indiceerde dat 68 procent van de Israëli’s vertrouwen heeft in Biden. Dit resultaat laat zien dat de Israëli’s nog altijd geloven in Bidens reputatie als ‘vriend van Israël’. De realiteit laat echter zien dat deze vriendschap geconditioneerd is op wat de Democratische partij en Biden van Israël verwachten. Momenteel voldoet Israël klaarblijkelijk niet aan deze verwachtingen en zal de relatie met de regering Biden moeizaam blijven.

Netanyahu ziet deze realiteit ook en heeft nu klaarblijkelijk besloten, in navolging van Saoedi-Arabië, om aan ‘realpolitik’ te doen. De premier zal binnenkort naar China reizen voor gesprekken met de Chinese leider Xi Jingping. China is momenteel bezig om zijn invloed in het Midden-Oosten te vergroten en bemiddelde al bij de toenadering tussen Iran en sommige Arabische Golfstaten. Daarnaast is China ook een zeer belangrijke handelspartner van Israël en beheert het de havens van Haifa en Ashdod gedeeltelijk. De Chinezen hebben verder belangrijke infrastructuurprojecten aangelegd in Israël. Klaarblijkelijk om nieuwe kritiek - vanuit het Witte Huis over het voorgenomen bezoek aan China - te voorkomen, informeerde Netanyahu de Amerikaanse regering als eerste over dit bezoek. Biden ziet China als de voornaamste vijand van de VS en zal zeker niet gelukkig zijn met de opwarming van de betrekkingen tussen Israël en China.