Onderhandelingen met Iran over nucleair programma

Laatste ontwikkelingen

In Israël is met zorg gereageerd op zowel de laatste ontwikkelingen in de onderhandelingen tussen de VS en Iran als op gelekte informatie naar The New York Times over een geplande grote Israëlische aanval op de nucleaire installaties van de Islamitische Republiek.

De tweede ronde van de nucleaire onderhandelingen tussen de VS en Iran vond uiteindelijk plaats in de ambassade van Oman in Rome. Dit werd door de VS afgedwongen vanwege de nauwe banden met het Europese land. De gesprekken waren opnieuw indirect; de twee delegaties bevonden zich in afzonderlijke kamers in de ambassade.

Na afloop gaven zowel Iran als de Amerikaanse regering signalen af dat de onderhandelingen positief waren verlopen. Er werd afgesproken dat expertteams van beide zijden deze week bij elkaar zullen komen om een raamwerk op te zetten voor een eventueel akkoord. Iran zegt dat er alleen over het nucleaire programma is gesproken, en niet over aanverwante zaken zoals het ballistische rakettenprogramma van de Islamitische Republiek.

Bezorgdheid

De vraag die Israël nu bezighoudt, is of de Amerikaanse regering überhaupt van plan is om beperkingen op het ballistische rakettenprogramma van Iran op te nemen in de onderhandelingen over een akkoord. Premier Benjamin Netanyahu vindt dat er een totale ontmanteling moet komen van het Iraanse nucleaire programma, net zoals destijds is gebeurd met Libië. Hij vindt ook dat het ballistische rakettenprogramma onderdeel moet zijn van de onderhandelingen over een nieuw akkoord met Iran. Trump heeft echter opnieuw aangegeven dat hij zich focust op het voorkomen van een nucleair wapen in de handen van het Iraanse regime, en niet op de totale ontmanteling van het atoomprogramma.

Onenigheid

De Amerikaanse president lijkt te hebben gekozen voor een aanpak die werd voorgesteld door enkele leden van zijn regering die voorstander zijn van een diplomatieke oplossing. Daartegenover staat een andere groep, aangevoerd door Marco Rubio, de minister van Buitenlandse Zaken, en Michael Kurilla, de commandant van het Amerikaanse opperbevel voor het Midden-Oosten (CENTCOM), die vindt dat er nu een militaire oplossing moet komen voor het Iraanse nucleaire probleem. Kurilla in het bijzonder, is een voorstander van militair ingrijpen en zou dit willen zien gebeuren voordat hij later dit jaar aftreedt. De Amerikaanse generaal is herhaaldelijk in Israël geweest om te praten over militaire actie tegen Iran.

Ontmoeting

Netanyahu besloot om voorafgaand aan de tweede ronde onderhandelingen met Iran, Ron Dermer, zijn minister voor Strategische Zaken, en Mossad-directeur David Barnea naar Parijs te sturen om de Amerikaanse hoofdonderhandelaar Steve Witkoff te ontmoeten. Het is niet bekend wat de uitkomst was van deze ontmoeting, alleen dat Dermer later werd gesignaleerd in hetzelfde hotel waar Witkoff verbleef in Rome tijdens de onderhandelingen met Iran.

Informatie gelekt over Israëlische aanval op Iran

Diplomatie of militaire optie?

Er ontstond in Israël grote opschudding over een artikel in The New York Times, dat gebaseerd was op gelekte informatie van Amerikaanse diplomaten en militaire functionarissen. Volgens die informatie zou Israël eigenhandig een aanval op de nucleaire faciliteiten van Iran hebben gepland voor begin mei. De beslissing zou zijn genomen voordat Netanyahu’s poging om Trump persoonlijk te overtuigen om niet voor het diplomatieke pad te kiezen, faalde, volgens de NYT. De Israëlische leider reisde begin april geheel onverwacht naar Washington om Trump hierover te spreken. Volgens de Amerikaanse krant zou Trump de Israëlische aanval hebben geblokkeerd, iets wat de president later ontkende. Hij verklaarde dat hij Netanyahu had verteld dat hij meer tijd wilde hebben voor een diplomatieke oplossing, voordat de militaire optie op tafel zou komen.

Hét moment om aan te vallen

De Israëlische regering was echter van mening dat dit hét moment was om de nucleaire faciliteiten van Iran te vernietigen. Daarvoor had men verschillende redenen. Ten eerste is de Iraanse luchtverdediging nog altijd niet hersteld na de aanvallen van de Israëlische luchtmacht in oktober 2024. Ten tweede zal generaal Kurilla binnenkort aftreden. Hij was degene die vorig jaar op allerlei manieren Israël had geholpen bij het afslaan van een grote aanval op Israël in april 2024. Zoals gezegd is Kurilla ook nu degene die Israël helpt bij de voorbereidingen voor een aanval op Iran. Een derde reden die Israël op dit moment zou willen uitbuiten, is de onrust in Iran, waar de bevolking opnieuw – zij het in beperkte mate – in opstand is gekomen tegen het regime van ayatollah Ali Khamenei, vanwege de desastreuze economische situatie.

Irans perspectief over de onderhandelingen

Binnenlandse problematiek

Vanuit het perspectief van Iran zijn de huidige diplomatieke pogingen om tot een oplossing voor de crisis te komen een overtuigend succes. Het regime in Teheran bevond zich tot het begin van de onderhandelingen in een zeer problematische positie, die ook de economie zwaar trof. Iran heeft zijn dominante positie in het Midden-Oosten verloren na de reeks klappen die het Israëlische leger heeft uitgedeeld aan de zogenaamde ‘as van verzet’. Een militaire aanval op de nucleaire installaties van Iran zou in deze situatie tot een kettingreactie kunnen leiden, waarbij het regime van Khamenei zou kunnen vallen. Dit speelde een grote rol bij Khamenei’s besluit om toestemming te geven voor indirecte onderhandelingen met de VS.

Plan van drie fases

Iran heeft naar verluidt nu een plan van drie fases aan de VS voorgelegd dat als twee druppels water lijkt op de eerdere overeenkomst (JCPOA) met de regering-Obama. In de eerste fase zou Iran opnieuw zijn uraniumverrijking tijdelijk terugbrengen tot het 3,67% niveau. In ruil daarvoor wil Iran dat de zware Amerikaanse sancties, zoals het verbod op olie-export, worden opgeheven. In de tweede fase zou Iran het Internationale Atoomenergieagentschap (IAEA) weer volledige inspecties toestaan van de nucleaire faciliteiten. Ook moet de VS voorkomen dat de Europese Unie de eerder opgeheven sancties opnieuw instelt, zoals tot voor kort werd verwacht. In de eindfase zou het Amerikaanse Congres een nieuwe overeenkomst met Iran moeten ratificeren, iets dat Obama omzeilde door de JCPOA voor te leggen aan de Verenigde Naties.

De verwachting is dat Trump niet akkoord zal kunnen gaan met een dergelijk plan. De president wordt nu al bekritiseerd. De volgende onderhandelingsronde staat gepland voor aanstaande zaterdag in Oman en zal opnieuw een indirect karakter hebben.

Militaire operatie opgevoerd in Gaza

Hamasfaciliteiten vernietigd

Het Israëlische leger heeft het afgelopen weekend haar operaties tegen Hamas in Gaza opgevoerd, met tientallen aanvallen op doelen die gelinkt zijn aan de terreurorganisatie. In twee dagen tijd werden op zaterdag en zondag 150 aanvallen uitgevoerd door de grondtroepen, gesteund door de Israëlische luchtmacht. De gevechten vonden plaats in het noorden van Gaza en in twee wijken van de stad Rafah in het zuiden, waar het Israëlische leger nu de veiligheidszone heeft uitgebreid.

In de wijk Shaboura in Rafah bliezen soldaten van de Givati-brigade, samen met de elite-eenheid Yahalom, een honderden meters lange tunnel op die was voorzien van boobytraps. Tegelijkertijd elimineerde brigade 188 van het leger veertig terroristen in Rafah en vernietigde een aantal wapenopslagplaatsen.

In totaal heeft het leger sinds het einde van het laatste bestand 1.400 Hamasfaciliteiten in Gaza vernietigd.

Beschietingen ambulances

Een legeronderzoek naar een serieus incident op 23 maart in Gaza, waarbij vijftien mensen werden gedood in de buurt van Rafah, terwijl zij zich in ambulances bevonden, wees uit dat ten minste negen van de gedode paramedici en brandweerlieden geen banden hadden met Hamas. Zij waren ter plaatste gekomen om hulp te verlenen aan de inzittenden van een auto die over de kop was geslagen.

Een uur eerder had het leger op dezelfde plek een auto met zes Hamasterroristen beschoten en hen gedood. Israëlische soldaten hielden de inzittenden van de ambulances en een brandweerauto ook op voor terroristen, en openden het vuur op de voertuigen, waarbij minstens negen hulpverleners werden gedood. Aanvankelijk meldde het leger dat de voertuigen geen verlichting hadden, maar uit onderzoek bleek dat dit niet klopte.

De bevindingen van het interne onderzoek leidden tot het ontslag van de plaatsvervangende commandant van een verkenningseenheid van de Golani-brigade en een reprimande voor de commandant van de 14e Brigade. Het leger verwierp beschuldigingen uit Palestijnse media dat er sprake was van executies bij het incident.

Financiële problemen

In ander nieuws over Gaza werd de afgelopen dagen bekend dat Hamas grote financiële problemen heeft, nu de inkomsten uit de illegale verkoop van hulpgoederen zijn weggevallen. Israël stopte de levering van hulpgoederen nadat de onderhandelingen over de vrijlating van de overgebleven 59 gijzelaars opnieuw waren vastgelopen. Tot nu toe heeft dit niet geleid tot tekorten aan voedsel of andere levensmiddelen, omdat de pakhuizen boordevol waren, en naar verluidt voldoende voorraden bevatten tot juni.

Volgens Arabische media kon Hamas afgelopen maand de helft van zijn leden geen salaris uitbetalen. Dit weerhield de terreurorganisatie er echter niet van om een wervingscampagne te beginnen voor nieuwe leden die de gelederen moeten versterken. Israëlische media berichtten dit weekend dat Hamas 30.000 jongeren heeft gerekruteerd. Deze terroristen hebben echter geen enkele ervaring in oorlogsvoering en konden ook nauwelijks bewapend worden.

Onderhandelingen blijven doorgaan

Het laatste nieuws over Hamas is dat de terreurorganisatie nu wel bereid zou zijn een deal te sluiten waarbij alle 59 gijzelaars worden vrijgelaten, na overeenstemming over het aantal gevangen Palestijnse terroristen dat Israël moet vrijlaten.

Ook zou Hamas in ruil voor de vrijlating van de gijzelaars een langdurig bestand (Hudna) eisen, waarmee een einde aan de oorlog moet komen. Naar verluidt zou Hamas ook bereid zijn om het bestuur over Gaza op te geven.

Dit nieuws, dat door al-Arabiya al-Hadath werd gerapporteerd, kon niet bevestigd worden. Het Saoedische medium heeft echter wel vaker primeurs gepubliceerd die later waar bleken te zijn. Op dinsdagochtend leek de BBC het Saoedische bericht te bevestigen: een Palestijnse functionaris vertelde aan BBC dat Qatar en Egypte hebben voorgesteld een bestand van vijf tot zeven jaar (Hudna) af te kondigen, in ruil voor de vrijlating van alle gijzelaars en de terugtrekking van het Israëlische leger.

In Jeruzalem kwam het veiligheidskabinet maandagavond bijeen om te praten over een mogelijke toename van militaire operaties.

Eerder gaf Hamas aan dat het niet langer geïnteresseerd is in gedeeltelijke deals met de regering-Netanyahu.

Aanval op Jemen

Op vrijdagmiddag vuurde de Houthi’s in Jemen opnieuw een ballistische raket af op Israël. De raket werd onderschept door het Arrow-3 antiraketschild en richtte verder geen schade aan. Brokstukken van de raket vielen in een bos nabij de stad Beit Shemesh, waardoor een grote brand ontstond die met moeite onder controle kon worden gebracht.

In de nacht van donderdag op vrijdag vernietigde de Amerikaanse luchtmacht Ras Isa, de belangrijkste oliehaven in Jemen. Bij die aanval kwamen volgens de Houthi’s tachtig mensen om het leven. Het doel van de aanval was om de brandstoftoevoer naar de Houthi’s af te snijden.

Het nationale leger van Jemen bereidt zich intussen voor op een grootschalige aanval op de Houthi’s. Het eerste doel van de verwachte grondoperatie is de herovering van de havenstad Hodeidah, die wordt gebruikt als aanvoerlijn voor Iraanse wapens en voor Amerikaanse wapens die door de Taliban in Afghanistan zijn gekocht.