Voor degenen die al deel uitmaken van een gevestigde Joodse gemeenschap, is verwezenlijking van de alija-droom (immigratie naar Israël) relatief eenvoudig. Het recht op terugkeer (naar Israël) is gebaseerd op de Joodse afkomst, en de archieven van Joodse gemeenschappen zijn doorslaggevend bij het vaststellen hiervan. Maar wat gebeurt er als je geen deel uitmaakt van een gevestigde Joodse gemeenschap? Of als je ouders bijvoorbeeld als gastarbeiders uit Marokko naar Duitsland zijn gekomen in de jaren negentig?

Marokkaans-Duitse moslimjongen is volledig Joods

Onlangs werden we benaderd door een Marokkaanse jongeman uit Duitsland die was opgegroeid als een gewone moslimjongen. Zijn vader is moslim – zij het seculier – en zijn moeder hield zich niet echt bezig met de islamitische rituelen van zijn vader.

Haar ouders, zijn grootouders, die ook naar Duitsland waren gekomen, vierden wel Joodse feesten, de Sjabbat, en zongen Joodse liederen die hij allemaal kende. Dit was normaal voor hem. Niemand in de familie praatte hier echt over en ze maakten nooit deel uit van een Joodse gemeenschap. Zijn grootouders en de familie die hij kende, zijn inmiddels overleden en zijn moeder wil er niets van weten.

Aan de hand van de verhalen was het duidelijk dat hij volledig Joods is. Maar hoe kun je zoiets bewijzen? Je hebt meestal een papierspoor nodig om je Joodse afkomst te documenteren. Na enig speurwerk en de schaarse kennis die we konden vergaren uit verhalen, kwamen we in contact met een expert op het gebied van Marokkaans-Joodse gemeenschappen. Hij wist te vertellen dat het stadje waar zijn grootouders vandaan kwamen overwegend Joods was en dat de archieven vrijwel intact waren gebleven.

Fysiek naar de archieven reizen was noodzakelijk, maar het bleek dat de namen van zijn grootouders van moederszijde inderdaad in de archieven voorkwamen, waardoor zijn langgekoesterde droom om terug te keren naar het Joodse volk en het land Israël in vervulling kon gaan.

Beroofd van persoonlijke informatie én financiën

Een ander aangrijpend verhaal dat we tegenkwamen, was dat van een vrouw, oorspronkelijk afkomstig uit Centraal-Europa. Als jong meisje was zij in Griekenland geadopteerd door een familie die haar tegen betaling had laten onderduiken. Na de oorlog hield de onderduikfamilie alle persoonlijke informatie, inclusief haar echte naam en gegevens van eventuele overlevende familieleden, verborgen. Zo kon de onderduikfamilie de restitutiegelden die de adoptiedochter toekwamen, claimen en zelf gebruiken.

Dit geheim werd zelfs bewaard tot de vrouw in de twintig was. Pas toen haar echtgenoot, die behoorlijk vastberaden was, onraad rook en de puzzelstukjes niet kon plaatsen, kwam de waarheid na flink graven naar boven. Ze vonden zelfs een oudoom in Israël – haar enige familie die de Holocaust had overleefd.

Ze hebben uiteindelijk hun hele leven hard gewerkt en wilden altijd alija maken, maar zagen dat niet als een mogelijkheid. Nu zijn ze toch zijn begonnen hun droom om alija te maken te realiseren, alleen is dit geen eenvoudige taak als je de leeftijd van tachtig jaar hebt bereikt. Het is echter prachtig om te zien hoe ze opbloeien wanneer we samen de mogelijkheid van een alijaplan bespreken en het realistisch blijkt te zijn.

(Specifieke identiteitskenmerken zijn gewijzigd om de anonimiteit te waarborgen.)