Jakob, onze derde Aartsvader verlaat zijn woonplaats Berseba en gaat naar Haran om daar een vrouw te zoeken, die bij hem past uit de familie van zijn moeder Rebekka. De belangrijke rol van de Aartsmoeders bij het ontstaan van het joodse volk blijft vaak onderbelicht. Niettemin besteedt de Tora daar veel aandacht aan. Twee weken gelden lazen we over de eminente persoonlijkheid van Jakobs moeder Rebekka. Voor een stel wildvreemde mannen was ze bereid om naar schatting 1050 liter water te scheppen uit de bron. Wie is zo bereid om voor iedereen, die zijn of haar pad kruist, zo veel te doen, zonder enige betaling?

G’d liet zich verbidden

De Tora vertelt over Rebekka (Gen. 25:20): “Izak was veertig jaar oud, toen hij Rebekka, de dochter van Bethuel, de Syriër, uit Paddan-Aram, en de zuster van Laban, de Syriër, voor zich tot vrouw nam. Izak bad vurig tot G’d in het bijzijn van zijn vrouw, want zij was onvruchtbaar. En G’d liet Zich door hem verbidden, zodat Rebekka, zijn vrouw, zwanger werd. De kinderen stootten in haar lichaam tegen elkaar. Toen zei zij: Als dit zo is, waarom overkomt mij dit? En zij ging G’d raadplegen”.

Waarom al die details bij Rebekka?

Wij weten toch al precies wie Rebekka was? Waarom moet de Tora herhalen dat zij de “dochter van Bethuel, de Syriër, uit Paddan-Aram, en de zuster van Laban, de Syriër, voor zich tot vrouw nam”. Onze Wijzen zeggen dat er drie mensen zijn die ons beïnvloeden: je ouders, je leraren en mensen waar je tegen op kijkt en de mensen uit je omgeving (zoals je peergroup of buren).  Rebekka liet zich door niemand van het rechte pad afbrengen. Haar vader heette niet voor niets Bethuel. Deze naam komt van het woord ‘betoeliem’ – maagdenvlies. Hij ontmaagde alle meisjes, die op het punt stonden te trouwen. Geen verheffende persoonlijkheid dus. De naam Laban, haar broer, betekent ‘wit’. Hij was een witte boord crimineel, altijd strak in het pak, maar achter je rug om de zwaarste misdadiger.  In Paddan-Aram waren het allemaal oplichters, zoals ook blijkt uit het huwelijk van Jakob, die door de hele stad bedrogen werd met Lea in plaats van Rachel. Het woord Aram betekent in het Hebreeuws ook ‘oplichter’. Maar Rebekka bleef totaal onaangedaan door al deze kwalijke invloeden haar eigen rechtvaardige weg volgen.

Tegenstrijdige tweeling

Na twintig jaar bidden krijgt Rebekka eindelijk een tweeling. De eerste, Esau was een rossig en behaard kind en de tweede zoon Jakob was glad. Tijdens de zwangerschap was Rebekka ongerust. Ze voelde dat ze een soort gespleten persoonlijkheid in haar buik had (ze wist op dat moment niet dat ze zwanger was van een tweeling). Wanneer ze langs een afgodentempel liep, wilde het embryo eruit maar ook wanneer ze langs het Leerhuis van Sem en Ever liep, wilde het embryo ook naar buiten. Hoe konden in een kind zulke tegenstrijdige neigingen verenigd zijn: een verlangen naar Tora en monotheïsme tegenover een hang naar afgoderij en plezierjagen?

G’d geconsulteerd via Sem

Rebekka ging te rade bij Sem, de zoon van Noach, die ook Melchizedek wordt genoemd en de koning was van Salem. Waarom ging ze niet te rade bij haar man Izak, die ook profetische gaven had of haar schoonvader Abraham, die ook een profeet was? Het zou kunnen zijn dat Rebekka hen niet wilde teleurstellen met zo een vreemd kind. Hoe het ook zij, Rebekka kreeg te horen van Sem, dat ze twee totaal verschillende kinderen in haar buik had, die elkaar niet erg zouden liggen. Esau zou de voorvader van het Romeinse rijk worden en Jakob zou het joodse volk stichten. Een paar millennia later verwoesten de Romeinen de Tempel in Jerusalem en werd de Romeinse ballingschap van bijna 2000 jaar een feit.

Probleemkind krijgt alle aandacht

Izak trok Esau enigszins voor en besteedde veel meer aandacht aan Esau dan aan Jakob. Ik moet hier altijd denken aan de kinderen in een gezin met een problematisch kind. Meestal gaat het zo dat de gezonde kinderen minder aandacht krijgen dan het problematische kind. Esau was Izaks zorgenkindje en hij investeerde al zijn tijd in het corrigeren en verbeteren van Esau’s gedrag en denken. Jakob zou het zeker op eigen kracht redden. Izak was een man, die volgens de Tora veel putten groef. Op een meer spiritueel niveau betekent dit dat hij in al zijn medemensen het potentiële goed zag. Onder al die lagen van aarde, zand, rotsen en bodem ligt water! Water symboliseert de Tora. Iedereen heeft een stukje G’ddelijkheid in zich. Dat probeerde Izak met zijn graven naar boven te brengen in geestelijke zin, ook bij zijn slechte zoon Esau.

Rebekka moest optreden

Rebekka had haar profetie over de ene goede en die ene slechte zoon nooit aan haar man Izak verteld. Uiteindelijk nam ze het heft in handen. Zij hoorde dat Izak een beracha (zegen) aan Esau wilde geven, hetgeen zou betekenen, dat hij de voorvader van het joodse volk zou worden. Rebekka begreep, dat dit niet de bedoeling van G’d kon zijn. Bovendien had Jakob op zijn vijftiende – vijftig jaar voor de verkleedpartij - het eerstgeboorterecht van Esau gekocht. Het bord linzensoep vormde de bezegeling van deze deal. Het eerstgeboorterecht zou ook recht geven op de beracha (zegen) om de spirituele traditie van Abraham voort te zetten. In het Hebreeuws heeft het woord voor eerstgeboorterecht (bechora) dezelfde letters als beracha (zegen). Maar iedereen – behalve Jakob en Rebekka – was deze verkoop natuurlijk allang weer vergeten.

Rebekka regisseerde de rollenverdeling

Noch Jakob noch Rebekka wilden Izak teleurstellen met de mededeling, dat zijn zoon Esau een grote huichelaar was, die tegenover zijn vader Izak de schijn van vroomheid ophield maar feitelijk een moordenaar en een vrouwenjager was. Daarom kwam Rebekka met de verkleedlist. Jakob had hier helemaal geen zin in. Valsheid en leugen druisten totaal in tegen zijn natuur. Maar hij moest wel omdat zijn moeder Rebekka zich beriep op haar profetische informatie. Rebekka bepaalde uiteindelijk de toekomst van het joodse volk. Wie vertelt ons wat de rol van de dames is in de wereldgeschiedenis?