Het is de dag van de schepping van de mens, die zich naakt niet schaamde want hij was puur. We vieren de Schepping van de wereld – 5781 jaar geleden - want toen werd – op de zesde scheppingsdag - de mens geschapen. Met Rosj Hasjana vieren we de schepping van de mensheid als totaal. Het is de geboortedag van de mensenwereld. We leggen rekening en verantwoording af over het afgelopen jaar.

We staan voor G’d met angst en schuldgevoelens. Er ging veel mis na de schepping van Adam en Eva. De mens heeft een vals ego ontwikkeld. Daar maken wij ons zorgen over. Op Rosj Hasjana moeten we aan dit ego werken, ermee in het reine komen en het reëel en waar maken. Maar dat lukt ons niet alleen …

Ons ego vormt onze persoonlijkheid, maar tegelijkertijd is het ons onvermogen om één te worden met Hasjeem (G’d). Op Rosj Hasjana willen we ons identificeren met het G’ddelijke in de wereld. Ons ego moet samensmelten met dit G’ddelijke. We moeten Hasjeem van dichtbij meemaken. Abraham maakte deze reis als eerste.

Het ego - schijn en werkelijkheid

Het ik of ego staat in het centrum van ons bewustzijn. Het ego garandeert de eenheid in ons denken, voelen en handelen. Het ego scheidt de mens als persoon van zijn omgeving en creëert tegelijkertijd het gevoel dat de persoon en zijn ego gelijk zijn. Maar dat is niet altijd het geval.

Om aan de behoeften van de omgeving te voldoen, creëert ieder mens verschillende, wisselende rollen: de tirannieke baas op het werk kan thuis de pantoffelheld zijn. Het ego is een valse poging om zichzelf te zien zoals men wenst en niet zoals men is. Het ego hindert ons echt te zijn. Het ego is de handige manager die ons door het dagelijkse leven leidt. Maar datzelfde ego gaat voorbij aan onze behoefte echt te zijn, ons echte pure "ik ben" in het diepst van ons hart, waar behoefte aan vrede en eenheid als de enige ware werkelijkheid voelt.

In Genesis 2:25 zijn Adam en Eva naakt. Ze schaamden zich niet. Ze bevonden zich in een staat waarin ze nog geen ego, noch emotie van schaamte hadden. Hun ego was nog puur en echt. Ze stonden nog dicht bij G’d. In Genesis 3:6, nadat beiden de verboden vrucht hadden gegeten, verbergen Adam en Eva zich uit schaamte. G’d zoekt hen, "AJEKA" (3:9). Waar ben je, Adam? Waar ben je Eva?

Adam en Eva kregen een ego na de verboden vrucht. Vanaf dat moment hadden ze hun eigen ego, in de vorm van een voorstelling van schaamte, een laag en negatief gevoel. Het is een ego dat losstaat van de ware realiteit, los staat van G’d.

Schijnvertoning

Het gevoel onvolledig te zijn en het verlangen de dood te overleven zijn altijd de drijfveren van de mens geweest. Sinds mensenheugenis proberen we dit gevoel van onvolledigheid te vervangen door het verwerven van objecten, het gebruik van middelen, het rusteloos najagen van allerlei activiteiten en het opbouwen van relaties.

Het is de bekende afwentelingsproblematiek. Door het verschuiven van aandacht naar andere activiteiten worden we gelukkig niet met onszelf geconfronteerd. Door het afwentelen van het schuldgevoel op anderen, gaan we zelf vrijuit. Wat een schijnvertoning!

De eerste man en vrouw, Adam en Eva, maakten al gebruik van deze verschuivingsmechanismen. Wanneer G’d aan Adam vraagt waarom hij de verboden vrucht van de boom der kennis heeft gegeten, voelt Adam van nature, van binnenuit, dat hij een fout heeft gemaakt, dat hij schuldig is. Het is precies op dit moment dat de mens voor het eerst naar dit mechanisme reikt om de harmonie met zichzelf te herstellen.

Hij geeft de perceptie van de werkelijkheid een nieuwe vorm, zodat hij zich via het vervormde beeld aan de verantwoordelijkheid kan onttrekken. Met deze vervormde perceptie van de echte wereld, creëert Adam tegelijkertijd een vervormd zelfbeeld van een Adam die vrij is van enige verantwoordelijkheid voor zijn daden.

Hij legt de verantwoordelijkheid volledig bij Eva. Als G’d dan aan Eva vraagt waarom ze van de boom heeft gegeten, gebruikt ze hetzelfde mechanisme dat ze bij Adam had waargenomen om zich van zijn schuldgevoel te ontdoen. Om haar innerlijke conflict te compenseren, vervormt ook zij de werkelijkheid. Het is de slang die als enige verantwoordelijk is voor de misstap. Ook Eva schept een vals beeld van zichzelf.

Twee emotionele percepties spelen een belangrijke rol in dit cognitieve proces: angst en schuldgevoelens. Als we van ons echte zelf weggaan, voelen we angst, voelen we ons schuldig. We schept ons ego een vals zelfbeeld om onszelf te zien zoals we zouden willen zijn. Maar dit valse beeld dat we van onszelf hebben, dit valse ego, bemoeilijkt de relaties met anderen en distantieert ons van ons ware zelf.

Abram en de oplossing van het ego - maak je los van je omgeving

De ontbinding van het ego neemt een centrale plaats in in de liturgie van Rosj Hasjana omdat het een essentiële stap is op de weg naar de eenheid met G’d. Al in Genesis 12 zegt G’d tegen Abram: "Ga weg van je land, van je geboorteplaats en van je vadershuis naar het land dat Ik je zal laten zien”. G’d draagt Abram op om de totaliteit van zijn oorspronkelijke oriëntatie - het huis van zijn vader - achter zich te laten, net als alle andere gewoonten die door zijn omgeving (uw land en uw geboorteplaats) zijn ingeprent.

G’d beveelt Abham niet alleen om zich los te maken van zijn collectieve bewustzijn met al die onbewuste archetypen, maar ook van zijn bewuste individuele persoonlijkheid, zijn ego, zodat hij zich kan verbinden met zijn ware zelf ("ik ben"), wat zijn leven zal afstemmen op het G’ddelijke bewustzijn op zijn weg naar de nabijheid tot G’d.

G’d geeft zelfs aan in welke volgorde hij zich van zijn ego moet scheiden. G’d stelt expliciet dat Abram eerst de collectieve persoonlijkheid van zijn land - Me-arzcha -, moet loslaten. Daarna neemt Abram afscheid van de collectieve persoonlijkheid van zijn familie - Mi-moladetecha - en ten slotte van de individuele persoonlijkheid die hem werd ingeprent door de opvoeding thuis bij zijn ouders - Mi-Beit Awicha.

Hoe Abram zich precies moet losmaken van zijn collectieve en individuele ego's is iets wat G’d hem op dit moment nog niet uitlegt - mogelijk om hem niet bang te maken - omdat de scheiding van zijn oude identificaties een enorme verandering betekent.

Maar G’d kan Abram overtuigen om samen met zijn vrouw Sarai de weg naar zijn ware zelf te gaan. Hier wordt duidelijk dat Abram bezig is zichzelf te transformeren in de vader van de groep mensen die zich willen laten leiden door hun ware en zuivere 'ik ben'. Abram gedroeg zich anders dan alle anderen.

Niet alleen op weg

Abraham had de moed om aan de ene kant te staan terwijl alle andere mensen aan de andere kant stonden. Abraham wijdde zich aan het overbrengen van zijn kennis aan zijn zoon en zijn familie, zodat ook zij de juiste weg van G’d konden volgen. Door een voorbeeld van recht en rechtvaardigheid te stellen, waren ook zij in staat om naar hun innerlijke stem te luisteren en te zoeken naar hun ware en zuivere 'ik'. De ontbinding van het ego is een proces van lang, intensief en persoonlijk werk aan jezelf, maar het is noodzakelijk als we G’d willen benaderen.

Om de ontbinding van het ego in zijn leven te realiseren en zich niet te laten afleiden door allerlei wereldse problemen en zorgen, heeft de mens mentale, maar ook financiële middelen nodig om het pad naar het ware zelf zonder obstakels kan volgen. Zonder financiële onafhankelijkheid, kan een mens zich immers niet losmaken van zijn omgeving.

Daarom moet ieder mens zich inspannen om voldoende kennis en geld te vergaren in de materiële wereld door middel van werk en onderwijs, nog voordat hij aan de reis begint. En de reis begint vandaag: Rosj Hasjana. Dit moet doordacht gebeuren om zo snel mogelijk onze middelen van bestaan veilig te stellen en onze kennis zo veel mogelijk uit te breiden.

Natuurlijk ligt hier het gevaar op de loer dat de drukke persoon een groot en krachtig ego opbouwt waar hij zich niet van kan ontdoen. Hij kan makkelijk worden afgeleid van zijn oorspronkelijke doel, de ontbinding van het ego om G’d te benaderen. We zien vaak dat machtige leden van onze samenleving hun grote ego niet meer kwijt kunnen. Veel geld en macht maakt corrupt. De mens kan helaas maar al te gemakkelijk van zijn pad afdwalen.

Daarom is het niet goed als de mens de weg alleen maakt. De mens heeft een persoon naast zich nodig die dezelfde weg wil gaan, een persoon die de ander emotioneel en intellectueel tegen zichzelf beschermt. Zoek u een Rebbe, een goede vriend en een studiekameraad om deze lange weg vanaf Rosj Hasjana tot de eeuwigheid te volbrengen.

Sjana tova, een goed en zoet 5781!