Bedek je hoofd

De kippa is geen Bijbels voorschrift. Maar de Talmoed (de mondelinge leer) geeft op verschillende plaatsen redenen om het hoofd te bedekken. “Bedek je hoofd, zodat de vrees voor de hemel op je zal zijn.” De kippa herinnert je eraan dat er een macht boven je is. Daarom beriep een geleerde als rav Hoena de zoon van rav Jehosjoea in de tijd van de Talmoed (vierde eeuw) zich erop dat hij nooit meer dan vier el met onbedekt hoofd liep: “De Sjechina, de Goddelijke aanwezigheid, is boven mijn hoofd.” Daarom moet je handel en wandel en ook je denken altijd vervuld zijn van eerbied voor de Allerhoogste.

Jong gebruik

Sinds de middeleeuwen was het zowel bij Asjkenazische als bij Sefardische Joden gebruik om in ieder geval buiten het hoofd te bedekken, voor mannen als teken van vroomheid, voor getrouwde vrouwen als teken van bescheidenheid. De gewoonte om ook binnenshuis een kippa te dragen is eigenlijk nog helemaal niet zo oud. Rabbijn Brodman vertelde me ooit dat je voor de oorlog de (zeer orthodoxe) opperrabbijn van Amsterdam thuis gewoon zonder kippa kon aantreffen.

De keppel doet wat denken aan het kalotje van rooms-katholieke geestelijken. Er wordt zelfs verondersteld dat het keppeltje daarvan is overgenomen. Dat heeft dan wel een symbolische laag. Priesters moesten in de Bijbel hun hoofd bedekken. Israël is volgens de Bijbel een volk van priesters, en is dat ook ten behoeve van de volken. Zo bezien is de keppel een stilzwijgende ondermijning van de vervangingstheologie.

Herkenbaar

Keppels zijn er in allerlei soorten en maten. Je kunt er vaak aan zien met welke stroming de drager zich associeert. De zwarte fluwelen keppel wordt gedragen door orthodoxe mannen. Maar sommige chassidische groepen dragen juist grote witte keppels. Ook de vorm, rond of juist wat hoekig, zegt iets over de afkomst van de drager. De gehaakte kippa (Hebreeuws: kippa seroega) is in Israël het symbool geworden van de religieuze zionisten. Studenten van jesjiva’s (Talmoedscholen) zie je in Jeruzalem vaak met een plat suède keppeltje.

Dit is deel 4 van de reeks 'Tekens van geloof'. Meer lezen? Het vorige artikel ging over de talliet en vind u hier.