Iedereen kent de talliet wel, de rechthoekige witte doek met zwarte of blauwe strepen. Joden dragen hem als een mantel om hun schouders of op hun hoofd bij het bidden. Daarom wordt hij vaak gebedsmantel genoemd. Wat is de achtergrond hiervan?

Herinnering aan Gods geboden

In de Bijbel (Numeri 15:37-40) vinden we het voorschrift om tsitsit, kwastjes, aan de vier hoeken van de kleren te maken. Die kwastjes, ook wel schouwdraden genoemd, herinneren aan Gods geboden. Ze moeten een blauwpurperen draad bevatten (vers 38). De kleurstof daarvoor werd gewonnen uit een soort purperslak die niet meer bestaat. Daarom is de tsitsit tegenwoordig wit. Deze passage uit Numeri wordt elke morgen in het gebed gereciteerd na het Sjema (Deuteronomium 6:4). Daarbij worden de kwastjes samengenomen en driemaal gekust.

Het bovenkleed

De tsitsit wordt bevestigd aan de vier hoeken van het bovenkleed waarin je jezelf hult (Deuteronomium 22:12). In de oudheid droegen de mensen een lang rechthoekig bovenkleed als een soort mantel over hun basiskleding, een wollen doek voor de gewone man, of een mantel van verfijndere stof voor de rijke en de notabel. In de loop van de tijd verandert de mode natuurlijk en in de ballingschap namen de Joden ook kleedgewoonten van hun gastlanden over. Het bovenkleed verdween als dagelijkse dracht. Maar hij bleef religieus in gebruik als gebedsmantel.

Talliet in de Israëlische vlag

De mantel is gemaakt van wol, katoen of zijde, al zijn er prominente Joodse geleerden geweest die zijde afwezen. De zwarte of blauwe strepen herinneren nog aan het oorspronkelijke purper van de tsitsit. Overigens zijn de blauwe banen op de Israëlische vlag een verwijzing naar de talliet.

Zichtbaar

De talliet wordt normaal tijdens het ochtendgebed gedragen door mannen en jongens die bar-mitswa zijn. Alleen op Tisja be-Av (9 av, vastendag vanwege de verwoesting van de tempel) wordt hij tijdens het middaggebed gedragen en op Jom Kippoer de hele dag. Bij het omslaan wordt de bijbehorende beracha, lofzegging, uitgesproken. Daarin wordt God gedankt die Israël heeft opgedragen zich te hullen in de tsitsit.

Orthodoxe mannen en jongens dragen onder hun kleding bovendien een talliet katan, een soort hemd met vier hoeken waaraan de tsitsit bevestigd zijn. Meestal laten zij de tsitsit over hun kleren hangen, zodat ze zichtbaar zijn. Zo dragen ze de herinnering aan Gods goede geboden altijd bij zich.

Dit is deel 3 van de reeks 'Tekens van geloof'. Meer lezen? Het vorige artikel ging over de loofhut en vind u hier.