Daarom reisden er ook duizenden mensen van over de hele wereld naar Jeruzalem om deel te nemen aan dit grote trouwfeest. Vele duizenden mannen vierden in de ene zaal, terwijl duizenden vrouwen in een ander gedeelte van hetzelfde gebouw dansten. Want de Rebbe is niet alleen een geestelijk leider, mentor en gids voor ons. Hij is ook als een vader voor ons. En dus, wanneer hij zijn kind naar de choepa (huwelijksbaldekijn) brengt, is het alsof het een persoonlijk familiefeest is.

Rabbijn, Rav, Rebbe, is het allemaal hetzelfde?

Wie mijn artikelen eerder heeft gelezen weet dat ik vaak schrijf over allerlei soorten rabbijnen en chassidische rebbes. Maar ik begrijp dat het voor ‘buitenstaanders’ nogal verwarrend kan zijn om al deze termen te zien. Zijn deze allemaal hetzelfde? En zo nee, wat zijn de verschillen? Wat is een rabbijn en/of chassidische rebbe precies?

Het woord

Het woord rebbe is eigenlijk simpelweg de Jiddische uitspraak van rabbijn. Maar rebbe kan ook 'mijn meester' of 'mijn leraar' betekenen. Of je nu een klein kind bent dat het Hebreeuwse alfabet leert, of een geleerde Talmoedgeleerde, je noemt jouw leraar rebbe. Maar tegenwoordig verwijst het vaak ook naar de leiders van de verschillende chassidische groeperingen. De chassidim van zo’n leider spreken hem aan als "de Rebbe" (in derde persoon), of verwijzen naar hem als "de rebbe" of "mijn rebbe". Terwijl hij door anderen zou worden aangeduid als de rebbe van een bepaalde groepering: bijvoorbeeld de rebbe van Belz of de Belzer Rebbe. In het Hebreeuws wordt een chassidische rebbe vaak een Admor genoemd, wat een afkorting is van Adoneenoe Moreenoe veRabeenoe (onze meester, onze leraar en onze rabbijn).

Naast een Rebbe is er ook een rav (rabbijn en autoriteit in de Joodse wet) die een leider is van/of binnen een orthodox-Joodse gemeenschap; zowel chassidisch of niet-chassidisch. Een rav heeft een belangrijke functie, namelijk het beantwoorden van vragen met betrekking tot de halacha (Joodse wet). Deze functie onderscheidt hem van een chassidische rebbe.

Het is niet ongebruikelijk dat een chassidische Jood een Rebbe als geestelijke gids heeft, en naar een andere rav (een autoriteit in de Joodse wet) gaat voor een uitspraak over een halachische kwestie. Een Rebbe is -in deze context- iemand wiens opvattingen en advies niet alleen worden geaccepteerd op het gebied van religieuze dogma's en gebruiken, maar ook op alle terreinen van het leven; inclusief politieke en sociale kwesties.

Functieomschrijving

Er is geen formele taakomschrijving van een Rebbe, er is ook geen sollicitatie- of precies selectieproces om er een te worden. Dus nogmaals, wat is een chassidische rebbe precies?

Door de geschiedenis heen waren er altijd mensen die hun leven volledig aan G-d wijdden en dicht met Hem leefden. Maar ze verwijderden zich vaak van het gewone volk om zich te verdiepen in Thorastudie, contemplatie en gebed. De oorspronkelijke leiders van de chassidische beweging gaven zulke mensen de taak om leiding en inspiratie te bieden aan elk lid van hun gemeenschap, zodat iedereen zich dicht bij G-d kon voelen en Hem met liefde, ontzag en vreugde kon dienen – zelfs wanneer zij geen intellectueel-Joodse achtergrond hadden.

De relatie tussen een chassied en zijn Rebbe is hecht en intiem - veel meer dan die van een gewone leraar en leerling. De chassied moet zijn eigen beslissingen nemen en hard werken om zijn doelen te bereiken, maar de Rebbe is er in elke fase om te begeleiden en te helpen. Ik zou een heel boek kunnen schrijven over hoe mijn eigen Rebbe mij door mijn eigen ups en downs op alle gebieden heeft geleid... en zelfs om mijn wederhelft te vinden.

Tsadiek (rechtvaardig persoon)

Een chassidische rebbe wordt over het algemeen gezien als een tsadiek, een buitengewoon rechtvaardig persoon. Van deze mensen wordt aangenomen dat ze hun persoonlijke dienst aan G-d zodanig hebben geperfectioneerd dat ze zich letterlijk en fysiek bewust worden van G-d in elk aspect om hun heen. Een tsadiek als deze is vaak vanaf zeer jonge leeftijd opgevoed -en begeleid- in hun Avodat Hasjem (dienst aan G-d) door hun ouders op het pad van hun voorvaderen; de rechtvaardigen van de voorgaande generaties. Hierdoor hebben ze als-het-ware geestelijk gezien een beter inzicht in het leven. Het is alsof je verdwaald bent in een groot doolhof. Maar buiten het doolhof staat een hoge toren met iemand bovenop die uitkijkt over de hele omgeving. Alleen een dwaas zou deze persoon niet om de weg vragen. Een Rebbe is als deze persoon die ons ‘doolhof van het leven’ overziet.

Voelen voor een ander

Maar natuurlijk zijn wij echter allemaal nog steeds vlees en bloed. En er zijn gevallen bekend van mensen wiens ouders tsaddiekim waren, maar die dat zelf niet waren. Op een bepaalde manier geboren of opgevoed zijn, is bij lange na niet het enige dat telt. Het belangrijkste onderdeel om zulke verheven niveaus te bereiken, is iemands relatie met G-d en het Joodse volk als geheel. Zonder de pijn voor een ander te voelen kan men geen echte Rebbe zijn. De Ruzhiner Rebbe, rabbijn Jisrael Friedman (1796–1850), zei dat voor Rebbes “het belangrijkste is om de pijn van een Jood volledig te delen, zelfs voordat we zijn gebedsverzoek lezen. En dan bedoel ik om zijn pijn echt te voelen.”

Zo vroeg de Lubavitcher Rebbe, rabbijn Menachem Mendel Schneerson (1902-1994), eens aan een kleinzoon van een zekere beroemde Rebbe uit Galicië, of hij wist wat het betekende om een Rebbe te zijn. "De Baal Sjem Tov (1698-1760) was de eerste rebbe," legde de Lubavitcher Rebbe uit. “Hij ging 's nachts nooit slapen zolang hij nog iets van waarde in huis had. Wat hij ook had, gaf hij weg aan zij die het nodig hadden. Dat is wat het betekent om een rebbe te zijn. Wat je ook hebt, heb je voor anderen.”

Erfstuk

Ongeveer dertig jaar geleden, niet lang nadat mijn rebbe net het leiderschap van onze chassidische stroming op zich had genomen, beklaagde en huilde een zekere man bij de rebbe dat zijn dochter ging trouwen, maar dat hij geen geld had om voor de bruiloft te betalen. De Rebbe zei tegen hem: “Ik heb geen geld. Maar ik heb een handgeschreven brief van de Berditchever Rebbe die ik als erfstuk heb gekregen. Neem het alsjeblieft en verkoop het. Daarmee kun je alle kosten voor het huwelijk betalen.” We hebben het hier over een ongeveer 200 jaar oude brief, geschreven door rabbijn Levi Jitschak van Berditchev (1740-1809). Hij was een van de eerste en meest invloedrijke chassidische rebbes in de geschiedenis. Zo'n brief zou zeker vele honderdduizenden euro's hebben opgebracht. Maar het enige dat de Rebbe interesseerde was om een andere Jood te helpen.

Ons hoofd

In het Hebreeuws is het woord rebbe een acroniem voor 'rosj benee Jisrael' (hoofd van de kinderen van Israël). Een hoofd is allereerst een gedeelte van een organisme: het lichaam. Het hoofd is druk bezig ervoor te zorgen dat het hart gezond is, de maag goed werkt, dat de vingers doen wat ze moeten doen, enzovoort. Het hoofd zorgt ervoor dat elk lichaamsdeel zijn eigen taken vervult. En zo is ook een Rebbe in de eerste plaats als-het-ware een ‘dienaar’ van zijn volk.