Zijn leiderschap kwam uiteindelijk van Boven. Mozes wilde dit leiderschap niet. In Exodus 3:1 – 4:17 draagt G’d hem op om het Joodse volk uit Egypte te halen. Mozes zag eerst het doornbosje branden, terwijl het niet verteerde. Dit symboliseerde het Joodse volk, dat wel zwaar verdrukt werd maar toch niet ten onder ging.

Eerste weigering: Bescheidenheid

In niet minder dan 39 verzen vertelt de Tora hoe G’d – gedurende zeven dagen lang (Midrasj) -  Mozes probeert te overtuigen om de nieuwe leider te worden van Am Jisraeel.

Desondanks stelt hij tegenover G’d: “Wie ben ik, dat ik naar Fara’o zou gaan, dat ik de kinderen Israëls uit Egypte zou voeren?”. G’d verzekert Mozes, dat Hij hem zal bijstaan. Hij geeft Mozes ook aan waarom dit allemaal gaat gebeuren: de Joden krijgen de Tora (Bijbel) zeven weken na de Uittocht. Het draait allemaal om G’ds richtlijn.

Tweede weigering: G’ds Naam

Mosje persisteert: de Joden zullen naar Uw Naam vragen. Wat is die? ”Ik ben die ik zal zijn”. G’d refereert hier aan het feit, dat Hij het Joodse volk overal zal begeleiden. G’d schetst hoe Hij de bevrijding vormgeeft: Fara’o zal weigeren maar ‘uiteindelijk zullen jullie Egypte leeg trekken’.

Derde weigering: ongeloof bij de kinderen Israëls

Mozes vreest echter, dat de Joden hem niet geloven zullen: “G’d is je niet verschenen”. G’d geeft Mozes drie wonderen mee: de stok, die slang en weer stok wordt, de hand, die melaats werd maar weer gezond werd en het water van de Nijl, dat in bloed veranderde.

Vierde weigering: het spreken viel Mozes zwaar

Mozes bad om een ander als leider want hij was geen groot spreker. G’d wijst hem terecht: “Wie heeft de mens een mond gegeven?...Ik zal je in het spreken bijstaan”.

Vijfde weigering: stuur alstublieft iemand anders

Mozes was bang dat zijn oudere broer Aharon misschien ontstemd zou zijn. Nu werd G’d heel erg boos op Mozes: “Is je broer Aharon, de leviet er niet? Ik weet dat hij makkelijk spreekt. Hij komt je al tegemoet en zal zielsblij zijn als hij je ziet…hij zal voor jou het spreekorgaan zijn en jij zult voor hem de G’ddelijke inspiratie zijn”.

Transparante logistiek

De logistiek van Mozes’ discussiepunten met G'd is vrij transparant. Allereerst moet men in aanwezigheid van G’d uiterst bescheiden zijn. Anders kan de broodnodige G’ddelijke inspiratie en leiding niet indalen in de persoonlijkheid van de aardse leider. Mozes was G’ds spreekbuis. Daarna vraagt Mozes zeer praktisch:

• In wiens Naam treed ik op? Hoe maak ik U bekend?
• Wat is het programma voor de komende tijd?
• Wat zijn de pitfalls bij het grote publiek? Hoe ga ik daarmee om?
• Hoe zorg ik ervoor dat mijn persoonlijke beperkingen geen hindernis vormen bij het uitvoeren van mijn taak?
• Maar misschien wel het allerbelangrijkste is: hoe gaan we om met gevoelens van anderen, zoals hier: hoe vertel ik het mijn oudere broer, dat hij niet de absolute leider geworden is?

Bij religieus leiderschap denken wij tegenwoordig aan thema's als secularisering en pluralisering, ethische kwesties, en wat te doen wanneer er sprake is van radicalisering.

De grote uitdaging van nu

Mozes eerste visuele confrontatie in deze context was met het doornbosje. Misschien was dit wel een symbool voor het soms wat stekelige karakter van het Joodse volk.

Mozes had andere problemen die ontzettend veel lijken op de grote uitdaging van dit moment in Israël.

In het kielzog van de ‘hostage deal’ en het staakt het vuren, werpen – helaas - de enorme interne meningsverschillen hun schaduw vooruit. Vlak voor de aanval van Hamas op 7 oktober 2023 werd Israël verscheurd door grote interne conflicten.

Externe en interne bedreigingen

De eerste keer dat Mozes ging kijken naar de ellende van zijn broeders, zag hij dat een Egyptenaar een Jood sloeg. Hij greep terstond in. Maar de tweede keer, dat hij erop uit trok, zag hij twee Joden met elkaar vechten en gaf hij de agressor een stevig standje.

Normaal zouden we verwacht hebben dat wanneer er een gemeenschappelijke vijand is – Egypte - we even geen aandacht hebben voor interne ongeregeldheden en ‘binnenlandse’ problemen. Mozes zag echter in, dat beide bedreigingen moesten worden aangepakt.

Hij begreep, dat het éénheidsfront naar buiten niet betekent dat we geen oog moeten hebben voor onze interne fricties. Iemand met deze kwaliteiten, dat is een ware leider!

De volgende grote uitdaging

En dit is de volgende grote uitdaging voor het Joodse volk: blijven we eensgezind bij elkaar of vallen we uiteen in een ‘twee-staten-oplossing’, zoals dit al snel na de heerschappij van de koningen David en Salomo gebeurde, bijna 3000 jaar geleden? De tijd zal het leren.