Amper twee weken nadat Donald Trump werd ingehuldigd als 47e president van de Verenigde Staten, zal de Israëlische premier Benjamin Netanyahu in Washington aankomen als de eerste buitenlandse leider die een officieel staatsbezoek brengt aan het Witte Huis.

De uitnodiging is een blijk van respect en vriendschap voor een belangrijke Amerikaanse bondgenoot en een van 's werelds langst zittende en meest bekwame leiders. Nog belangrijker is dat Netanyahu's bezoek het belang en de kracht van de relatie tussen de VS en Israël onderstreept, die onder de regering Biden een flinke deuk heeft opgelopen.

De snelle uitnodiging kwam voor sommigen misschien als een verrassing, maar net als bij veel andere punten op zijn beleidsagenda verspilt Trump geen tijd. De president heeft herhaaldelijk verklaard dat hij een einde wil maken aan de oorlogen die in de wereld woeden.

Nog voordat hij zijn ambt aanvaardde, zei Trump dat er een hoge prijs betaald zou moeten worden als de resterende gijzelaars - waaronder Amerikaanse burgers - die worden vastgehouden door Hamas en andere Gazaanse terreurgroepen, niet voor zijn inauguratie zouden worden vrijgelaten. Om ervoor te zorgen dat dit zou gebeuren, stuurde de nieuwe president de speciaal afgezant Steve Witkoff naar de regio om te onderhandelen over de vrijlating van gijzelaars en een tijdelijk staakt-het-vuren.

Fase 1 van deze overeenkomst werd enkele dagen voor de inauguratie van Trump overeengekomen en de eerste drie gijzelaars werden vrijgelaten op dezelfde dag dat Trump werd beëdigd. Tot nu toe zijn er al meer dan een dozijn gijzelaars vrijgelaten door Hamas, met nog minstens een dozijn levende gijzelaars die in de komende weken zullen worden vrijgelaten. Israëli's vieren de langzame terugkeer van de gijzelaars, die meer dan 15 maanden van wrede gevangenschap hebben geleden.

Een immorele deal

Toch is de deal onevenwichtig en onrechtvaardig. Israël laat ongeveer 1.900 Palestijnse gevangenen vrij in ruil voor slechts 33 van de 98 gijzelaars die Hamas vasthield toen het staakt-het-vuren inging. Vele van deze Palestijnse gevangenen hebben bloed aan hun handen en zitten levenslange gevangenisstraffen uit.

Van de 33 die in fase één worden vrijgelaten - de enige fase waarover tot nu toe is onderhandeld - wordt aangenomen dat er nog maar 26 in leven zijn. Het is niet duidelijk hoeveel gijzelaars er in totaal nog in leven zijn. Toch is voor Israël de terugkeer van alle gijzelaars, zowel levend als dood, een nationale prioriteit.

Terwijl fase één oproept tot een staakt-het-vuren van zes weken, heeft het Israëlische leger zich teruggetrokken uit belangrijke posities in Gaza, waaronder de Netzarim Corridor die het leger heeft aangelegd om het noorden en zuiden van Gaza van elkaar te scheiden.

Hamas heeft zijn troepen hergroepeerd, een nieuwe commandostructuur opgezet en nieuwe leden in zijn gelederen opgenomen. Nu wordt het versterkt met extra strijders die zijn vrijgelaten uit Israëlische gevangenissen.

Uit protest tegen deze scheve deal stapten de minister Itamar Ben-Gvir en zijn rechtse Otzma Yehudit-partij uit de regering, waardoor Netanyahu's coalitie kromp tot een nipte meerderheid van slechts 62 van de 120 Knessetleden. Minister van Financiën Bezalel Smotrich heeft ook gedreigd af te treden als de gevechten na de eerste zes weken van de wapenstilstand niet worden hervat. Elk verder ontslag dreigt de rechtse regering van Netanyahu te doen instorten en het land naar nieuwe verkiezingen te sturen te midden van een onvoltooide oorlog.

Een tijdelijk of permanent staakt-het-vuren

Fase 2 van de overeenkomst is bedoeld om een permanent staakt-het-vuren en de terugkeer van alle levende gijzelaars af te dwingen. In fase 3 zouden alle lichamen worden teruggegeven en zouden de wederopbouwinspanningen beginnen. Israël zal waarschijnlijk onder druk worden gezet om nog meer moordenaars vrij te laten in ruil voor de resterende gijzelaars in beide fasen.

Er wordt sterk aangenomen dat Netanyahu Trump zal wijzen op de noodzaak om de gevechten in Gaza te hervatten. De surrealistische taferelen van de gijzelaarstransfers tot nu toe tonen aan dat Hamas de leiding blijft houden in Gaza, met een krachtige, zij het sterk verminderde strijdmacht.

Als onderdeel van het staakt-het-vuren hebben honderdduizenden Gazanen toestemming gekregen om vanuit humanitaire veilige zones in het zuiden van Gaza terug te keren naar het ooit dichtbevolkte noorden, om er vervolgens achter te komen dat hun huizen en buurten zijn verwoest.

Veel inwoners zijn net zo snel weer teruggekeerd naar het zuiden nu de mate van verwoesting in heel Gaza duidelijk wordt.

Hervestiging van Gazanen

Sinds het begin van de oorlog konden de Gazanen nergens heen. Hoewel Gaza een 15 kilometer lange grens heeft met Egypte, heeft de zuidelijke buur van Israël geweigerd om vluchtelingen uit Gaza op te nemen. Westerse landen hebben laten zien hoe weinig ze om de Palestijnen geven door Israël herhaaldelijk te waarschuwen voor de “ontheemding van Gazaanse burgers”. Als gevolg daarvan - en in schril contrast met de oorlog tussen Rusland en Oekraïne - is de Gazanen het fundamentele humanitaire recht ontzegd om een oorlogsgebied te kunnen ontvluchten.

In de afgelopen week heeft president Trump verklaard wat duidelijk had moeten zijn op dag 1 van de oorlog: Egypte en Jordanië moeten Palestijnse vluchtelingen opnemen. Hoewel beide landen herhaaldelijk hebben geweigerd om dit te doen, heeft Trump de daad bij het woord gevoegd door op te merken dat beide landen een enorme hoeveelheid buitenlandse hulp van de VS ontvangen en door erop aan te dringen dat ze Gazanen zullen opnemen als ze onder druk worden gezet om dit te doen.

Een belangrijke vraag is of Trump de hervestiging van Gazanen in het buitenland ziet als een tijdelijke maatregel, zodat de Strook kan worden schoongemaakt voor de wederopbouw, of dat een dergelijke hervestiging bedoeld is als permanent.

Hoe dan ook, als de Gazanen de kans krijgen om te vertrekken, wordt het nog dringender om de resterende gijzelaars vrij te krijgen. Als de poorten van Gaza eenmaal open zijn, zal het moeilijk zijn om te voorkomen dat gijzelaars naar het buitenland worden gesmokkeld. Israël heeft zijn gijzelaars onmiddellijk nodig.

Wie controleert Gaza op de 'day after'?

Als Trump's hoop om de Gazanen uit de Gazastrook te krijgen werkelijkheid wordt, zou dat een grote overwinning voor Israël betekenen en de regering helpen om eindelijk zijn verklaarde oorlogsdoelen te bereiken: Hamas als militaire macht elimineren en de controle over Gaza aan een andere entiteit overdragen.

Welke entiteit valt nog te bezien. De regering Biden heeft herhaaldelijk opgeroepen om Gaza terug te geven aan de Palestijnse Autoriteit (PA). De Palestijnse Autoriteit verloor in 2007 de controle over de Gazastrook aan Hamas en heeft nauwelijks nog controle over de Westelijke Jordaanoever, waar Hamas steeds populairder wordt.

De afgelopen decennia heeft de Palestijnse Autoriteit geweigerd om terreurorganisaties in haar gebied aan te pakken en blijft ze salarissen betalen aan Palestijnse terroristen die in Israëlische gevangenissen zitten. De PA heeft niets gedaan om de basis te leggen voor vreedzame co-existentie met Israël en zet consequent aan tot terreur op haar scholen, televisie en in openbare toespraken.

Israël heeft erop aangedrongen dat de PA niet het antwoord kan en mag zijn in Gaza. Voor Israël zijn de PA en Hamas twee kanten van dezelfde medaille.

Dus als Hamas niet de leiding heeft en de PA het niet kan overnemen, wie Gaza na de oorlog bestuurt blijft een prangende vraag, één die Trump en Netanyahu zullen proberen te beantwoorden.

Israël heeft het idee geopperd om relatief gematigde Arabische landen, waaronder de Verenigde Arabische Emiraten en Saoedi-Arabië, een rol te laten spelen bij de wederopbouw van Gaza. Anderen in Israël hebben opgeroepen tot een voorlopige Israëlische militaire regering.

Weer anderen riepen op tot tenminste enige Israëlische hervestiging van Gaza. Israëli's erkennen nu algemeen de evacuatie van 8.500 Israëli's uit 21 bloeiende Joodse gemeenschappen in Gaza in 2005 als een van de ergste beleidsfouten in de geschiedenis van het land. Sinds de terugtrekking van Israël is Gaza veranderd in een wespennest van terrorisme, met als hoogtepunt de aanval van Hamas op 7 oktober 2023, het ergste bloedbad in de moderne Israëlische geschiedenis.

Trump hoopt het conflict tussen Israël en Gaza voorgoed te beëindigen. En als vastgoedontwikkelaar ziet Trump kilometers vruchtbaar land aan het strand dat kan worden bebouwd om te lijken op Tel Aviv - een stad met een van de hoogste vastgoedwaarden ter wereld.

Weg naar een Palestijnse staat?

Volgens de regering Biden is de noodzaak van de oprichting van een Palestijnse staat door de oorlog bevestigd. Voor Israël heeft de oorlog het tegendeel bewezen. Israëli's van over het hele politieke spectrum erkennen nu dat Israëlische terugtrekking en zogenaamde vredesprocessen nooit tot vrede leiden en dat alleen Israëlische soevereiniteit de veiligheid en het voortbestaan van het land kan garanderen op het kleine stukje land tussen de Jordaan en de Middellandse Zee.

Toch waarschuwen velen dat Trump misschien niet aan boord is van een Israëlisch soevereiniteitsstreven. Hij verwierp Netanyahu's poging om soevereiniteit uit te roepen in de Jordaanvallei tegen het einde van zijn eerste termijn. Misschien weet Trump inmiddels beter, na de bittere ervaring van Israël.

Tijdens zijn presidentiële campagne merkte Trump op dat “Israël een heel klein land is” en vroeg hij zich hardop af of er manieren waren voor het land om “groter te worden”. Mogelijkheden voor een dergelijke groei die momenteel voor de Joodse staat liggen, zijn onder andere het uitbreiden van de Israëlische soevereiniteit in het bijbelse hartland van Judea en Samaria, in delen of het geheel van de Gazastrook, in Zuid-Libanon en in Zuid-Syrië. In Syrië controleert de IDF momenteel een voorheen gedemilitariseerde bufferzone en lokale Syrische Druzische gemeenschappen hebben opgeroepen tot Israëlische soevereiniteit over hun grondgebied.

Toch drong Trump aan het einde van zijn vorige regering ook aan op wat hij de “Deal van de Eeuw” noemde, die zou hebben geleid tot de formele oprichting van een gedemilitariseerde Palestijnse staat in het grootste deel van Judea en Samaria.

Zal het staakt-het-vuren in Libanon standhouden?

Terwijl Israël onderhandelt over de voorwaarden van een staakt-het-vuren in Gaza, sluit het de eerste fase af van het staakt-het-vuren met Hezbollah in Zuid-Libanon. De Libanese terreurgroep begon slechts een dag na het bloedbad van 7 oktober Israël aan te vallen en vertegenwoordigt een veel sterkere strijdmacht dan Hamas. Toen het staakt-het-vuren op 27 november van kracht werd, werd het in Israël gezien als een capitulatie voor de regering Biden, op een moment dat de IDF aanzienlijke vooruitgang boekte bij het terugdringen van de militaire capaciteiten van Hezbollah.

Volgens de voorwaarden van de wapenstilstand zou de IDF aanvankelijk haar aanwezigheid terugtrekken en terugkeren naar Israël over een periode van 60 dagen. De periode van 60 dagen was specifiek zo gekozen dat ze vijf dagen na de inauguratie van Trump zou eindigen. Nog voor het aantreden van Trump liet Israël Washington echter weten dat het zich nog minstens 30 dagen niet volledig zou terugtrekken, vanwege de bijna dagelijkse schendingen van het staakt-het-vuren door Hezbollah.

Toen het staakt-het-vuren in Libanon werd ondertekend, vertelde Netanyahu de Israëlische burgers dat het tijdelijk zou zijn. Of Israël de gevechten zal hervatten, met Amerikaanse steun, is een ander belangrijk agendapunt dat Trump en Netanyahu zullen bespreken.

Jemen's Houthi rebellen

Sinds 7 oktober 2023 heeft de Jemenitische Houthi-militie meer dan 100 ballistische raketten en drones op Israël afgevuurd. Ze hebben ook de commerciële scheepvaart in de Rode Zee via het Suezkanaal - een van de drukste waterwegen ter wereld - onderbroken. Naast het kapen van commerciële schepen hebben de Houthi's Amerikaanse marineschepen beschoten in de buurt van de Straat Bab el-Mandeb.

Israël heeft de havens en olie-infrastructuur van Jemen aangevallen als vergelding en een door de VS geleide coalitie heeft ook aanvallen uitgevoerd in Jemen, maar de Houthi's blijven een hardnekkige dreiging, een die Netanyahu zeker zal bespreken met Trump.

Het belangrijkste: Iran

Iran ontwikkelt al jaren een ingewikkeld netwerk van ondergrondse illegale kernwapeninstallaties. Zowel de regering-Obama als de regering-Biden vonden het het beste om de sancties op te heffen en het Iraanse regime van geld te voorzien voor zijn nucleaire activiteiten. Trump trok zich in 2018 terug uit de door Obama gesloten Iraanse nucleaire overeenkomst van 2015 en startte een maximale sanctiecampagne tegen Iran, waardoor de Islamitische Republiek bijna bankroet ging. Deze beslissing werd echter teruggedraaid door de regering Biden.

Iran heeft Hamas, Hezbollah en de Houthi's financieel en materieel gesteund. Daarnaast heeft Iran meer dan 300 ballistische raketten, 100 kruisraketten en drones op Israël afgevuurd.

Toen Israël overwoog om vergeldingsmaatregelen te nemen, drong de regering Biden er bij Israël op aan om de nucleaire of oliefaciliteiten van Iran niet aan te vallen - de laatste zijn de economische levensader van Iran. Trump van zijn kant had tijdens zijn presidentiële campagne gezegd dat het aanvallen van de nucleaire installaties Israëls eerste prioriteit zou moeten zijn.

Of Israël met succes alle Iraanse nucleaire installaties kan treffen, blijft een grote vraag. Sommigen beweren dat Israël de hulp van de VS nodig heeft om dergelijke aanvallen uit te voeren, terwijl anderen beweren dat alleen de Verenigde Staten ze kunnen uitvoeren.

Wapenleveranties

Trump zou wel eens zeer terughoudend kunnen zijn om direct de oorlog in te gaan. Netanyahu wil misschien duidelijkheid over wat Israël mag doen met de diplomatieke steun van de VS en welke militaire hulp Amerika kan bieden.

Netanyahu wil misschien een stevig wapenpakket van de Verenigde Staten. Het kan het laatste dergelijke pakket zijn dat Israël ontvangt; een van de grote lessen van de huidige oorlog is dat Israël niet afhankelijk mag zijn van wapens van welke natie dan ook - in het bijzonder van de Verenigde Staten. Maar hoewel Israël snel zijn eigen productiecapaciteit aan het opbouwen is, kost dat tijd. En in de tussentijd zijn de Israëlische wapenvoorraden gevaarlijk laag, wat Israël kwetsbaar maakt.

Saoedisch-Israëlische normalisering

Misschien is het kroonjuweel van de Israëlische en Amerikaanse diplomatie tijdens een tweede Trump-regering wel een uitbreiding van het kroonjuweel van de eerste Trump-regering: de Abraham-akkoorden. Trump heeft in het verleden geholpen bij de bemiddeling van Israëlische normalisatieovereenkomsten met Bahrein, de Verenigde Arabische Emiraten, Marokko en Soedan. Aan het einde van Trumps eerste regering werd opgemerkt dat nog eens vijf tot tien moslimlanden bereid zouden zijn om hun betrekkingen te normaliseren, waaronder Saoedi-Arabië, de bakermat van de soennitische islam.

Het kostte de regering Biden tijd om te proberen voort te bouwen op het momentum van haar voorganger, en de vooruitzichten op een Israëlisch-Saudische overeenkomst koelden af ondanks consistente openbare speculaties dat een overeenkomst in de niet al te verre toekomst wel eens zou kunnen plaatsvinden. Trump zal waarschijnlijk een stevige poging doen om het onderhandelingsproces weer op gang te brengen.

Saoedi-Arabië is op zoek naar wapens en een zekere mate van defensieve toenadering tot de Verenigde Staten. Tijdens zijn laatste bezoek aan Washington riep Netanyahu op tot de oprichting van een NAVO-achtig verbond van gematigde landen in het Midden-Oosten om gemeenschappelijke militaire dreigingen het hoofd te bieden. De Israëlische leider zal waarschijnlijk voortbouwen op die oproep tijdens zijn ontmoeting met Trump.

Het is nog maar de vraag of een Saoedisch-Israëlische overeenkomst op zichzelf zal staan, of dat de onderhandelingen zullen worden gekoppeld aan een route naar de oprichting van een Palestijnse staat of een militaire campagne tegen Iran.

Geen publiek daglicht meer

Ongeacht welke grote aankondigingen er al dan niet komen uit de Trump-Netanyahu ontmoeting, tussen een waslijst van moeilijke vragen, is één prioriteit duidelijk: aantonen dat er geen publiek daglicht meer is tussen Israël en de Verenigde Staten over beleidskwesties in het Midden-Oosten.

Als er één ding echt duidelijk is geworden in de afgelopen vier jaar, dan is het wel dat publieke onenigheid tussen Israël en de Verenigde Staten niet alleen de bilaterale betrekkingen schaadt, maar ook het hele Midden-Oosten destabiliseert, een van de meest onstabiele regio's ter wereld.

Netanyahu en Trump hebben nu een gouden kans om in de eerste weken van de Trump-regering veel van de vreselijke schade die door de Biden-regering is aangericht, recht te zetten en de orde te herstellen in het Midden-Oosten.

Dit artikel is geschreven door Alex Traiman. Hij is CEO en Jerusalem Bureau Chief van Jewish News Syndicate, en doet verslag van Netanyahu's bezoek aan Washington DC. Dit artikel verscheen eerder op de website van JNS.