Zo op het eerste gezicht is Israël niet echt een land van belang. Laat staat het conflict. Dat is in feite een smeulende, plaatselijke aangelegenheid. Er zijn veel dodelijker conflicten waarover geen krant schrijft. Toen in 1948 de staat Israël werd opgericht, was Israël geen militaire macht van belang. Ook bevatte het land geen grondstoffen die het buitengewoon aantrekkelijk maken. Economisch was Israël amper interessant voor de wereld.

Veranderingen

Die situatie is sinds 1948 wel veranderd. Als we het over Israël en geopolitiek hebben, kun je denken aan vastliggende zaken, zoals de geografische ligging, maar er zijn ook veel factoren die vloeibaar zijn. Denk aan de politieke belangen van wereldmachten, de ontwikkeling van Israël als militaire en economische macht. Israël ontdekte een paar jaar geleden grote aardgasvelden onder de zeebodem voor zijn kust. Daarmee is Israël plotseling een energie-exporteur geworden. Dat gebeurt in een tijd waarin Europa minder afhankelijk wil zijn van Russisch gas. En zo heb je een schoolvoorbeeld van hoe de geopolitieke positie van Israël van tijd tot tijd kan veranderen.

Vaste factoren

Zoals genoemd is Israëls geografische ligging een vaste factor in het belangenspel van de geopolitiek. Wie wel eens een potje Risk speelt, beseft dat Israël ligt op een kruispunt van continenten. Wie vanuit Europa of Azië naar Afrika wil reizen over land, moet door Israël reizen. Dat was vroeger waarschijnlijk van groter belang dan tegenwoordig, maar Israëls ligging aan de Middellandse Zee maakt het nog altijd van strategisch belang, bijvoorbeeld als doorvoerplek voor goederen uit het Midden-Oosten richting het Westen, maar ook als militaire uitvalsbasis in het Middellandse Zeegebied. Ook Israëls ligging langs de Syrisch-Afrikaanse breuklijn is van belang. Deze diepe geul, die in Israël de Jordaanvallei vormt, verzamelt immers veel van het water dat in de regio valt en daarmee is het land in de regio relatief vruchtbaar. Water in een droge regio is namelijk van levensbelang.

Politiek

Landen en machthebbers hebben allerlei verschillende belangen. Na de Eerste Wereldoorlog vormde het mandaat in Palestina voor de Britten een goede uitvalsbasis om de continuïteit van het Britse ‘Empire’ te waarborgen. Tijdens de Koude Oorlog was Israël voor Amerika een ‘voet aan de grond’ in het Midden-Oosten, dat grotendeels pro-Russisch was. In de jaren ’70 vormde het conflict tussen Israël en de Palestijnen voor olieproducerende Arabische staten een aanleiding om het westen met een olieboycot te laten voelen hoe afhankelijk zij van hen waren. Steeds weer vormen politieke belangen een drijfveer in hoe landen zich verhouden tegenover Israël. Vaak spelen economische belangen hierin een hoofdrol.

Veranderingen

Maar die belangen en de omstandigheden eromheen zijn continu in beweging. Daarom is de geopolitieke situatie van Israël ook continu in beweging. Neem Iran. Dat wil een grootmacht worden in het Midden-Oosten. Israëls militaire kracht en de alliantie met Amerika biedt daaraan tegenwicht. Arabische staten die jarenlang gezworen vijanden van Israël waren, zoeken nu voorzichtig toenadering, omdat zij begrijpen dat Israël voor hen van betekenis kan zijn om de Iraanse dreiging te bedwingen.

Steeds meer van belang

Het idee dat Israël niet echt van belang is, klopt dus niet. Israël is hoe langer hoe meer van belang. Dat uit zich op talloze gebieden. De wereld kan niet om Israël heen. Dat leidt vaak tot weerstand, maar ook tot erkenning. Vanuit Bijbels oogpunt zou je in de geopolitiek kunnen zien hoe Israël langzamerhand zijn positie inneemt als ‘hoofd van de heidenvolken’ (Jeremia 31:7).