Beknopt

En met dat 'beknopt' moeten we je meteen waarschuwen. Want de situatie is gewoon heel complex en kent veel voorgeschiedenis. Als je dus gaat samenvatten, valt er veel nuance weg en loop je het risico een eenzijdig beeld te krijgen. Daarom linken we vanuit dit artikel naar andere artikelen in onze kennisbank waarin je wat meer kunt lezen over de achtergronden van het conflict

Eerst even een stukje voorgeschiedenis

In het jaar 70 van onze jaartelling verwoestten Romeinen de Tempel en niet veel later verjoegen ze de Joden uit het land. Israël kende niet langer een Joods bestuur, zoals in Bijbelse tijden gewoon was, maar werd overheerst door christenen en later moslims. Pas halverwege de 19e eeuw begonnen Joden uit de diaspora terug te trekken naar Israël. Zij werden gemotiveerd door het zionisme, een Joodse emancipatiebeweging die streefde naar een eigen thuisland.

Dat thuisland was natuurlijk Israël, dat in die tijd als provincie van het Turkse rijk 'Palestina' werd genoemd, een naam die de Romeinen eeuwen daarvoor aan het gebied hadden gegeven om de Joodse geschiedenis van het land naar de vergetelheid te helpen. In Palestina woonden natuurlijk ook andere mensen, hoewel het over het algemeen een erg dunbevolkt en economisch onaantrekkelijk gebied was. Arabieren en een aantal andere minderheden woonden sinds eeuwen in het gebied.

Hoe ontstond het conflict?

De Joden die naar Palestina trokken slaagden erin om het land op te bouwen en economisch aantrekkelijk te maken. Hun streven om er een Joodse staat te stichten kreeg steun uit het Westen, maar stuitte ook op tegenstand van veel Palestijnse Arabieren die de Joden zagen als westerlingen die hun land wilden overheersen. Ook de machthebbers van omringende landen keerden zich tegen het idee van een Joodse staat en nadat die in 1948 werd uitgeroepen, voerden zij meerdere malen oorlog om Israël uit te roeien.

Waar gaat het conflict eigenlijk over?

Voor de Joden die in Israël hun eigen staat hebben gesticht, gaat het conflict over het behoud van die staat en om daarin in veiligheid te kunnen leven. Voor de Arabieren ging het conflict aanvankelijk om het uitroeien van de staat Israël. Later beseften veel Arabieren dat Israël niet meer zal verdwijnen. Zo ontstond het idee van een eigen Palestijnse staat, naast Israël. Die staat willen de Palestijnen oprichten in gebied dat Israël in 1967 veroverde op Jordanië en Egypte: de Westelijke Jordaanoever en de Gazastrook. Israël heeft in deze gebieden dorpen gesticht en de Palestijnen willen niet dat er Joden wonen in een toekomstige Palestijnse staat. Overigens zijn er nog altijd Palestijnse groeperingen die streven naar de volledige vernietiging van Israël, zoals Hamas.

Is dat alles?

Nee, er is meer. Tijdens de Onafhankelijkheidsoorlog vluchtten veel Arabieren uit wat tegenwoordig Israël is. Deze Palestijnse vluchtelingen willen graag terugkeren naar de plaatsen waaruit zij destijds vluchtten. Probleem is dat er in 1948 ongeveer 700.000 Palestijnse vluchtelingen waren, maar hun nakomelingen worden tegenwoordig nog altijd als vluchtelingen aangemerkt. Dat zijn er nu ruim 5 miljoen…

Daarnaast heeft Israël in de gebieden die in 1967 werden veroverd dorpen gesticht. De motivatie hierachter is enerzijds strategisch: het bergachtige gebied van Judea en Samaria vormt voor Israëls vijanden een riskant lanceerplatform tégen de laaggelegen, dichtbevolkte vlakte langs Israëls kust. Voor Israël vormt dit gebied juist een buffer tegen mogelijke vijanden in het oosten. Anderzijds geloven veel Joden dat God hen dit Bijbelse land heeft teruggegeven om er in te wonen.

Welke argumenten worden er gebruikt?

Het conflict is een beetje een kip-en-ei-verhaal. De Palestijnen claimen dat ze leven onder Israëlische 'bezetting' en klagen over benauwende beperkingen in hun bewegingsvrijheid. Daarnaast klagen ze Israël aan voor het bouwen van 'illegale nederzettingen' die de kans op het vormen van een Palestijnse staat zouden bemoeilijken. In hun strijd tegen Israël is alles gerechtvaardigd vinden de Palestijnen. Daarom trekken verzetsgroepen als Hamas alles uit de kast om Israël te treffen, van zelfmoordterrorisme tot heliumballonnen met een molotovcocktail of explosief eronder die op de wind richting Israël worden opgelaten.

Israël wapent zich tegen deze terreur en legt omwille van de veiligheid restricties op. Israël grijpt zo nu en dan gewapend in om terreurgroepen te laten zien dat ze niet ongestraft Israël kunnen aanvallen.

Ook worden er religieuze argumenten gebruikt. Israël maakt aanspraak op de Bijbelse beloften dat God het land beloofde aan hun voorvaderen Abraham, Isaak en Jakob als eeuwigdurend bezit. Islamitische groeperingen beroepen zich op de Koran en de islamitische traditie om hun strijd tegen Israël te ondersteunen. Overigens moet hierbij opgemerkt worden dat zowel aan Joodse als Palestijnse zijde niet iedereen hierover hetzelfde denkt. Het plaatje is absoluut niet zwart-wit, maar een vrijwel eindeloos palet van kleurnuances in meningen en overtuigingen.

Zijn er oplossingen denkbaar?

In de jaren '90 van de 20e eeuw hebben Israël en de Palestijnen onderhandeld over vrede en werden de Oslo-akkoorden ondertekend. Deze moesten een springplank vormen naar een uiteindelijke vredesovereenkomst met een tweestatenoplossing: een eigen staat voor de Palestijnen naast Israël. Dit is sindsdien volgens de internationale gemeenschap - die sinds het begin van het conflict nauw betrokken is - de gedoodverfde oplossing. Er bestaan wel alternatieve benaderingen voor een oplossing, maar deze worden vaak niet serieus genomen. In 2020 publiceerde de Amerikaanse regering een nieuwe visie voor vrede, waarbij voor het eerst de Oslo-akkoorden niet meer als richtinggevend worden gezien.