Op de derde dag van het aansteken van de kaarsjes afgelopen week nam ik mijn vader mee in de auto voor een toer door wat dorpen.

In een landelijk uitziend dorpje met veel groen en gezellige huisjes, zagen we een grote Chanoekia buitenstaan. Wel twee meter hoog. Op een ladder stond een man die zo uit een oud Pools dorpje leek te komen, de kandelaar voor te bereiden voor de avond. Ik stopte de auto om hem Chag Sameach, een fijn feest, te wensen. Hij kwam de trap af, en naar ons toe. ‘Chag Sameach’, zei hij. ‘Ik hoop dat jullie een fijne dag hebben en een mooie rit met de auto maken. Waar komen jullie vandaan?’

We vertelden dat we oorspronkelijk uit Nederland kwamen en ook daar altijd het wonder van Chanoeka hadden gevierd. Dat daar ook, al jaren, een grote Chanoekia van 12 meter hoog door een goed bevriende organisatie van Israël, Christenen voor Israël, werd aangestoken. Vorig jaar december is deze Chanoekia naar Israël gebracht en in de plaats Sderot (Zuid-Israël) neergezet om de bewoners een hart onder de riem te steken.

De man was ontroerd dit te horen. ‘Hebben jullie een Chanoekia’, vroeg hij ons. Voordat we konden antwoorden, was hij weg. Een paar minuten later kwam hij terug met een metalen Chanoekia en een pakje kaarsjes in zijn hand. ‘Chag Sameach’, zei hij weer en overhandigde ons dit bijzondere cadeau. ‘Dat het jullie goed moge gaan.’ En toen liep hij weg. Hij beklom zijn trap weer om te zorgen dat de enorme Chanoekia klaar was voor de avond.

Een lief gebaar, een mooi wonder in deze bizarre weken.

Over Chanoeka

Chanoeka, betekent ‘inwijding’, staat ook bekend als ‘het feest van de lichtjes’, inwijdingsfeest of toewijdingsfeest en duurt acht dagen. De eerste dag van dit feest begint na zonsondergang van de 25e dag van de Joodse maand Kisleev (december). Het feest werd ingesteld in de tijd van de Griekse overheersing over Israel, in het midden van de tweede eeuw voor de gewone jaartelling. De luchter of lamp die wordt aangestoken heet Menora of Chanoekia. Chanoeka is het feest van de inwijding van de Tempel. Het wordt gevierd ter herinnering aan de heugelijke dag dat de Makkabeeën de Tempel in Jeruzalem opnieuw inwijdden, nadat zij de Syriërs verslagen hadden, in het jaar 165 voor de gewone jaartelling.

De koning van Syrië, Antiochus IV Epiphanes, verbood alles wat niet paste in de Griekse cultuur. Het was Joden verboden Sabbat te vieren, besnijdenissen uit te voeren en Thora-onderwijs te volgen. De Makkabeeën kwamen hiertegen in opstand en na een paar jaar van strijd kon de Tempel weer opnieuw worden ingewijd. Maar voor deze her inwijding had men olie nodig. De menora (zevenarmige tempelkandelaar) moest ontstoken worden. Volgens het verhaal konden de joden slechts één kruikje bruikbare olie vinden, genoeg om de menora één dag te laten branden. Door een wonder brandde de menora echter acht dagen lang. En het kostte acht dagen om nieuwe, reine olijfolie te persen.

Na de verwoesting van de Tempel in het jaar 70 van de gewone jaartelling bleef Chanoeka als lichtfeest gehandhaafd. Thuis wordt acht dagen lang een lichtje aangestoken, elke dag eentje meer. De kaarsjes worden aangestoken met behulp van een extra lichtje, de sjammasj (dienaar). Uiteindelijk staan er acht kaarsjes, plus de sjammasj, in de chanoekia, een negenarmige kandelaar die alleen tijdens Chanoeka wordt gebruikt.