Enige tijd geleden werd bij de Kotel, de Klaagmuur, een steen gevonden waarop een muziekinstrument, een soort trompet was ingegraveerd. Op welk instrument werd op Rosj Hasjana vroeger in de Tempel geblazen: op een trompet of een sjofar?

Verschillende achtergronden

Op Rosj Hasjana blazen we in de synagoge op een sjofar. Maar in de Tempel werd er op Joods Nieuwjaar zowel op twee trompetten als op een sjofar geblazen. De Psalmist, koning David beschrijft het in Psalm 98:6: “met trompetten en sjofar, juich voor het aangezicht van de Koning, G’d”.

Maimonides (1135-1204) beschrijft dit ook: “In de Tempel werd de sjofar begeleid door twee trompetten. De sjofar hield langer aan, omdat dit het gebod van deze dag is. Maar overal elders wordt alleen op de sjofar geblazen”.

De sjofar als wekker

De sjofartonen symboliseren het geroep, gezucht en gehuil van de mens die tot inkeer komt. Volgens Rabbi Sa’adja Ga’on (10^e eeuw) werkt de sjofar als een wekker.

De ruwe tonen schudden ons wakker vanuit de dikke lagen van onze zelfgenoegzaamheid, najagen van succes en plezier: “Er is meer dan alleen het ondermaanse”.

Symboliek van de trompet

Maar de symboliek van de trompet reikt verder.

Volgens de Thora moeten er twee trompetten uit een stuk zilver gefabriceerd worden: “Maak voor u twee zilveren trompetten; van gedreven werk moet u ze maken“ (Num. 10:2).

Een trompet heet in het Hebreeuws chatsotsera. Dat betekent eigenlijk: ‘maar een half beeld’. Het benadrukt de gedachte dat wij zonder G’d maar half en onvolmaakt zijn. Pas wanneer wij ons hechten aan het Opperwezen, dan worden wij volledig.

Daarom werd er op trompetten geblazen wanneer wij ten strijde trokken: met gebroken hart vroegen wij G’d ons uit de strijd te redden. Maar ook op de feestdagen moeten we op trompetten blazen om te benadrukken dat wij ook in tijden van vreugde bescheiden en G’d trouw blijven.

Functie van de trompet

De Thora verwoordt dit als volgt:

“Wanneer u dan in uw land ten strijde trekt tegen de tegenstander die u benauwt, moet u met die trompetten een onderbroken klank laten horen. Dan zal aan u gedacht worden voor het aangezicht van uw G‘d, en u zult van uw vijanden verlost worden“ (Num. 10:9).

De trompetten dienden om het moreel van de troepen op te vijzelen.

Ze dienden ook als muzikale begeleiding bij de offers met het doel dat wij mensen nederig zouden blijven:

“En op de dag van uw blijdschap, op uw feestdagen en aan het begin van uw maanden moet u ook op de trompetten blazen, bij uw brandoffers en bij uw dankoffers. Ze dienen u tot gedachtenis voor het aangezicht van uw G‘d“ (Num. 10:10).

De trompetten van Mozes

In de Sinaï-woestijn 3334 jaar geleden, werden voor Mozes persoonlijk een paar trompetten gemaakt om daarmee het volk en de stamleiders bij elkaar te roepen voor consultatie en onderwijs, wanneer G’d Mozes iets nieuws had laten weten. Voor deze doelen werd op de trompetten een langgerekte toon geblazen.

Als het volk de tenten moest opbreken en verder moest trekken, werd er de gebroken alarmtoon geblazen. Mozes kreeg herauten met trompetten, omdat hij langzamerhand de status van een koning had bereikt. Maar na zijn dood werden Mozes’ trompetten verborgen en nieuwe gemaakt.

Sirenes in Israël

Tegenwoordig maken we deze verschillende langgerekte of gebroken alarmtonen nog steeds mee in tijden van oorlog. Als er luchtalarm is en men de bevolking in de schuilkelders wil hebben, horen we een gebroken alarmtoon.

Zodra het weer veilig is, is de toon een langgerekt geluid. Deze tonen werden ontleend aan de trompettonen.

Blazen tijdens de Tempeldienst

In de Tempel werden er nooit minder dan 21 langgerekte tonen geblazen: drie bij het openen van de poorten. Verder werden negen tonen geblazen bij het ochtendoffer en negen bij het middagoffer.

Als er een toegevoegd offer werd gebracht vanwege een nieuwemaandsdag of een feestdag, werden weer negen extra tonen geblazen. Bij het begin van de Sjabbat werden zes tonen geblazen.

Alleen kohaniem (priesters) mochten de trompetten in de Tempel blazen. Tijdens de Tempeldienst werd er door minimaal twee en maximaal honderd en twintig kohaniem tegelijk geblazen.

De vorm van de trompetten

Als men goed kijkt op de Titusboog in Rome, ziet men langgerekte trompetten. Deze vorm staat ook afgebeeld in het muziekmuseum in Haifa. Maar op de munten van Bar Kochba staan de trompetten afgebeeld als legertrompetten, kort en wat dikker.