Sinds een aantal maanden neem ik mijn zoontje op vrijdagavond soms mee naar de synagoge voor de gebeden bij het ingaan van de Sjabbat. Dit zijn momenten waar hij de hele week op wacht en over praat. Iedere keer wanneer we langs de synagoge lopen wilt hij er eventjes naar binnen gaan om het ‘alef beet’ (Hebreeuwse alfabet) op te zeggen dat hij inmiddels al uit zijn hoofd kent.

In de synagoge

Afgelopen vrijdagavond, toen de stemmen luid in koor in gebed opgingen en iedereen gefocust was op hun gebedenboeken, merkte ik een nog andere stem op. Deze stem was echter anders dan die van de volwassen mannen, jesjiewa-jongens en oudere kinderen van onze synagoge. Dit was de stem van een kleine peuter die ik maar al te goed kende. Aan mijn linkerzijde zag ik hoe mijn 3-jarige zoontje geconcentreerd ‘in gebed’ sjokkelde (naar voren en naar achteren zwaaien in gebed), net zoals iedereen om hem heen. Ook al kan hij nog niet lezen, had hij op de tafel voor hem een gebedenboek geopend en zei hij hier zijn gebeden van. Maar welke gebeden zei hij dan als hij nog niet kan lezen? Een snelle blik op de bladzijde waar mijn zoon van las liet, tot mijn grote verrassing, zien dat hij de enige ‘woorden’ bad die hij kon lezen: de letters van het alefbeet.

Veel gebedenboeken hebben ergens in het begin van het boek een pagina met het Hebreeuwse alfabet en alle klinkers. En dit is precies de pagina dat mijn zoon had opgezocht. Terwijl iedereen diep in gebed was met de ‘juiste’ woorden van de gebeden, klonk de zingende stem van mijn zoon: “Alef, beet, gimel, dalet”, totdat hij bij de laatste letter kwam, om zijn vinger weer te verplaatsen naar het begin van het alfabet, en opnieuw te beginnen. Dit was het moment dat mijn kleine jongen zijn vader een belangrijke les leerde.

Alfabet-gebed op Jom Kippoer

Een soortgelijk verhaal speelde zich af ten tijde van de Baal Sjem Tov, rabbijn Jisrael ben Eliezer (1689-1760). Op een zekere Jom Kippoer kwam een jonge jongen die niet kon lezen samen met zijn vader naar de synagoge van de Baal Sjem Tov. Deze familie was echter zo arm dat zijn vader het zich niet kon veroorloven om zijn zoon naar school te sturen. En daarom kon hij het Hebreeuwse gebedenboek niet eens lezen. En vanwege zijn gebrek aan Joods onderwijs kon hij de gebedendienst zelfs niet eens volgen. Maar de jongen had een diep verlangen om zich met mede-Joden in hun gebeden aan te sluiten en stond er daarom op om met zijn vader naar de synagoge te gaan.

Eenmaal daar zat hij naast zijn vader, sloot hij zijn ogen en fluisterde naar G-d: "Ik ken de gebeden niet. Ik ken alleen de letters van het alefbeet dat mijn vader mij heeft geleerd. Neem alstublieft deze letters en vorm met hen de juiste woorden om te zeggen wat ik in mijn hart voel.” Daarna begon hij het Hebreeuwse alfabet steeds opnieuw te zingen.

De vader schaamde zich voor het gedrag van zijn zoon en probeerde hem te stoppen, maar de Baal Sjem Tov vroeg hem om de jongen toe te staan om door te gaan met zijn gebeden. Vanaf dat moment tot aan het uitgaan van Jom Kippoer bad deze jongen non-stop de letters van het Hebreeuwse alfabet. Aan het einde van de dag kondigde de Baal Sjem Tov aan dat niet alleen waren de gebeden van deze jongen aanvaard door de Meester van het Universum, maar dat ze door de poorten van de hemel braken en hiermee de gebeden van de rest van de gemeenschap hielpen om ook binnen te komen!

Juiste betekenis van de woorden

Volgens de Joodse wet kunnen alle gebeden en zegenspreuken worden uitgesproken in elke taal. Alleen in het Hebreeuws hoeft een persoon deze niet per se te begrijpen, al is het natuurlijk wel beter. Dit is omdat het Bijbels-Hebreeuws een speciale ‘kracht’ heeft, aangezien elk Hebreeuws woord, elke letter en zelfs elke klinker een diepere betekenis heeft, die anders verloren gaat in de vertaling.

De Grote Vergadering (4e eeuw vgj) waren profeten onder leiding van Mordechai (van het Poerim-verhaal). Zij legden specifieke hemelse geheimen vast bij het kiezen van de taal en woorden voor de gebeden die we vandaag hebben. Rabbijn Moshe Chaim Luzatto (1707-1746) schreef dat “als we de woorden van de vastgestelde gebeden echt zouden kunnen begrijpen, we zouden zien dat alles in die woorden is inbegrepen. Deze specifieke combinatie stelt ons in staat om de goedheid en g-ddelijke leiding te ontvangen waar G-d op wacht om ons te geven”. Maar natuurlijk hecht het Jodendom nog steeds een zeer grote onmisbare waarde aan persoonlijk gebed, dat op elk moment, en in elke taal kan worden gezegd.

De les

De les van de voorbeelden van zowel mijn zoon, als die van de Baal Sjem tov, is dat elk gebed telt wanneer het uit het hart komt. Elke relatie is gebaseerd op communicatie en communicatie moet altijd uit het hart komen. Koning David zei hierover: "G-d is dicht bij allen die Hem aanroepen, bij allen die Hem oprecht roepen" (Psalm 145:18). Dat is de ‘geest’ achter het gebed.