Maar, dat dacht ik slechts een seconde. Ja, hij moet voor de rechter, dacht ik direct daarna. Het maakt niet uit hoe lang het geleden is of hoe oud hij is. Sommige vergrijpen verjaren nooit. De gevolgen van ‘toen’ zijn er nog steeds in hevige mate. Voor de eerste, de tweede en zelfs de derde generatie. We zijn processen als deze verplicht aan onszelf en ook aan de miljoenen die het niet meer kunnen navertellen.

De bevrijding kwam later

Onlangs kreeg ik het boekje ‘De bevrijding kwam later…’ geschreven door Bert Woudstra uit Enschede. Hij is een overlevende van de Shoah en was ondergedoken als jonge jongen. Het is een kort, aangrijpend, persoonlijk relaas. Een kleine parel in een verwarde wereld. Hij heeft het boek geschreven in 2019.

Twee quotes van Bert:

‘… Ik liet mijn bevindingen bezinken. Om mijzelf meer ‘bevrijd’ te voelen, wilde ik meer antwoorden…’

‘…Ik wil u danken voor het lezen van mijn verhaal. Mijn verhaal over mijn leven, mijn zoektocht naar bevrijding en hoop. Door het delen van mijn woorden hoop ik, ook al is dat soms moeilijk, een kleine bijdrage te kunnen leveren aan medemenselijkheid en respect voor elkaar …’

Een huis als bevrijding

Het zijn woorden die raken. Die laten zien dat het gevoel van bevrijding tijd nodig heeft. Sinds de oprichting van de staat Israël in 1948 kregen velen een nieuw thuis, een huis als bevrijding.

Voor een aantal generaties is Israël er altijd geweest. Ook voor mij. Maar steeds weer realiseer ik me dat vrij leven als Jood geen vanzelfsprekendheid is. Dat je je daarvoor altijd moet blijven inzetten. Dat betekent ook een honderdjarige oud-bewaker voor de rechter laten komen. Dat boeken zoals die van Bert geschreven en gelezen moeten worden. En dat ik als tweede generatie me verplicht voel te blijven verhalen.

'De bevrijding kwam later…' is verkrijgbaar in de Synagoge van Enschede, ook via de webshop: