Echte persoonlijke rouw

Op Tisja beAv, de meeste trieste dag van het Joodse jaar, afgelopen woensdagavond, begon onze eigen rouw al vroeg in de ochtend van die dag. Het leek erop dat mijn schoonvader ons wilde laten voelen wat echt rouwen op Tisja beAv betekent. Het was namelijk die ochtend dat hij zijn ziel teruggaf aan zijn Schepper.

In overeenstemming met de Joodse wet vond de begrafenis zo snel mogelijk plaats. Hij stierf rond 06.00 uur ‘s ochtends en de begrafenis vond plaats om 12.30 uur. Bij de begrafenis sprak ik ongeveer 200 rouwenden toe, die allemaal waren gekomen om mijn schoonvader, rabbijn Aryeh Litman, van gezegende nagedachtenis, de laatste eer te bewijzen.

In Memoriam

G-d gaf mijn schoonmoeder een geweldige echtgenoot en ons een geweldige vader en schoonvader. Hij was een voorbeeld voor iedereen in zijn chesed (liefdadigheid), liefde voor de Thora en zijn liefde voor G-d. Ik ben gezegend hem bijna zeven jaar te hebben gekend. Elke ochtend stond hij heel vroeg op om te bidden bij zonsopgang. Maar zelfs voordat de zon opging, had hij al zijn Thora- en Talmoedstudie achter de rug. Zijn ziel verlangde naar de Thora, en dat belichamende zijn hele wezen. Zelfs in de coronatijden, toen alle synagogen gesloten waren, stond hij alsnog dezelfde tijd op om zijn dag te beginnen met te leren en te bidden.

"G-d geeft!" - ik was gezegend dat ik mijn schoonvader heb gekend en zal hem altijd als zodanig herinneren. Maar tijdens mijn eulogie bij de begrafenis riep ik ook uit: "G-d neemt!" Hoe zal het gaan met de kleinkinderen? De kleinkinderen van wie mijn schoonvader zoveel hield. Zullen zij hem herinneren? In de laatste anderhalve maand dat hij in het ziekenhuis lag, vroegen mijn kinderen elke dag naar hem. 'Waar is Zeidy (opa)? Ik wil met zeidy spelen!” Wie gaat deze opening opvullen?

Adam kosjer

Onze geleerden zeggen: "Wanneer iemand huilt bij het overlijden van een Adam Koosjer (een koosjer mens), dan telt G-d zijn tranen." Moge de Meester van de Wereld onze tranen tellen -en die van onze kinderen- en ons uit onze lange en bittere ballingschap leiden.

Rabbi Asher ben Jechiel (1250-1327) schrijft dat een 'adam koosjer' verwijst naar iemand die de mitswot (geboden) correct naleeft, zelfs als deze persoon geen Thora-geleerde is en men niets bijzonders ziet aan zijn religiositeit. Anderen leggen uit dat dit niet genoeg is om in aanmerking te komen als een adam koosjer. Een adam koosjer, zeggen zij, is iemand die naast het naleven van de geboden, ook alle kansen nastreeft om chesed (liefdadigheid) te doen. Dus vroeg ik: "wat is een adam koosjer?" En mijn antwoord was dat mijn schoonvader een echte adam koosjer was.

Hij was een man van chesed. Hij wilde nooit iets voor zichzelf nemen. Hij was altijd bereid om anderen te helpen. Er was een tijd dat hij gezegend was met een zeer goede baan. Maar hij gebruikte dit nooit voor zichzelf. Tot aan de ochtend dat hij stierf, kocht hij nauwelijks iets voor zichzelf. Hij wilde alleen dat mijn schoonmoeder, zijn kinderen en wie dan ook -behalve hijzelf- het beste van het beste had. Hij wilde altijd dat wij zouden hebben wat we maar nodig hadden. Maar voor zichzelf kocht hij zelfs geen schoenen. Zijn hele leven leefde hij voor anderen.

Echte chesed

Hij hielp mensen anoniem met geld voor eten, medicijnen en alle voorbereidingen voor de Sjabbat te kopen. Er waren arme bruiden die hij heeft geholpen - van wie sommige families zelfs bij mijn schoonvaders begrafenis waren, en nog steeds geen idee hebben dat hij degene was die hen had geholpen. Zijn liefdadigheid en liefde voor zijn medemens was -vooral op de dag dat hij overleed, de ochtend voor Tisja beAv, een les voor ons allemaal.

Volgens zowel rabbi Asher ben Jechiel als alle andere commentatoren zouden we allemaal om hem moeten huilen! Maar de waarheid is dat dit ook niet is wat hij zou hebben gewild. Hij wilde altijd dat we blij zouden zijn en dat we 'mesameach becChelkeenoe' (gelukkig zijn in ons lot) zouden zijn. Want dit was hij! Altijd met een glimlach en G-d dankende voor alles.

Zelfs tijdens zijn hele ziekteperiode heeft nog nog geen woord geklaagd. Zelfs terwijl hij leed en verschrikkelijke pijn had door allerlei buisjes die ze door zijn neus of welke andere plaats dan ook- werden gestoken, zei hij altijd: “Ribono sjel olam (Meester van de wereld), ik weet dat dit voor mijn eigen goed is! Wat U ook doet, het is goed! Ik vertrouw in U.”

Wat dit goed is, weet ik niet. Wij kennen G-ds redenen niet. Maar we weten wel dat alles wat Hij doet, goed is. Dat is wat mijn schoonvader zou willen dat wij ons altijd zullen onthouden. En uiteindelijk vervulde hij zijn levenslange droom om in Jeruzalem begraven te worden; een geweldige verdienste waar de meeste mensen niet mee gezegend zijn.

Laten we allemaal een voorbeeld nemen aan het leven van deze buitengewone man. Moge zijn nagedachtenis een les en een zegen zijn voor ons allemaal.