Johannes Post

In dat kleine dorpje in de buurt van Hoogeveen - hemelsbreed 30 kilometer van Kamp Westerbork verwijderd - met de vele waterwegen, bossen en verspreid staande huizen woonde Johannes Post met zijn vrouw Dien en 7 kinderen (later 8). Hij legde zich er niet bij neer dat het Nederlandse volk moest leven onder het juk van nazi-Duitsland. Door toedoen van zijn broer Marinus trok hij zich later vooral het lot van de Joden aan.

In zijn eentje begon hij onderduikadressen te zoeken voor Joden die gevaar liepen opgepakt te worden. Hij klopte aan bij familie en vrienden in zijn woonplaats Nieuwlande. Het is niet precies bekend hoeveel onderduikers de inwoners van Nieuwlande op deze manier gered hebben. Het zijn er honderden geweest, waaronder veel kinderen. Bij een actie om deze Joodse kinderen met Sinterklaas een cadeautje te geven, werden zo’n 100 kinderen verrast.

Yad Vashem onderscheiding

Als we bij het Museum De Duikelaar aankomen, staat de gids al klaar om ons groepje van 15 personen een rondleiding te geven langs de boerderijen waar onderduikers gezeten hebben. Onze eerst stop is het Yad Vashem monument, ter herinnering aan de heldendaden van de inwoners van Nieuwlande. Deze onderscheiding kreeg het dorp als geheel toegekend. Dit is uniek in de wereld. Slechts een ander dorp kreeg deze onderscheiding.

Verder staat er het Verzetsmonument en een Gedenksteen die herinnert aan de dorpsgenoten en bevrijders die door oorlogsgeweld het leven lieten. We staan er stil bij te kijken. Dan zegt de gids: ‘Maar er ontbreekt een naam en dat is de naam van Lientje Kuijper, onderduikersnaam ‘Thea’. Zij hoort er eigenlijk ook op te staan, omdat ze hier ondergedoken was, maar ook in het verzet zat. Zij is echter niet hier overleden, maar op 27 augustus 1943 vermoord in Auschwitz.’

Lientje Kuijper

Celine Johanna (Lientje) Kuijper wordt geboren op 4 april 1923 in een Joods gezin in Rotterdam Ze heeft een tweelingbroer Bob en een jonger broertje Hans. Ze is kapster en kort voor de Duitse bezetting verloofd met de Joodse graficus Israël Joseph (Ies) Davids (geboren 1918) uit Amsterdam.

Als Joodse inwoners van Nederland verplicht worden om een ster te dragen, duikt Lientje onder. Ook haar verloofde duikt onder. Bijna een jaar lang zwerft Lientje van onderduikadres naar onderduikadres. Dan komt Johannes Post haar op het spoor en haalt haar naar Nieuwlande. Ze kan bij de familie Post onderduiken en al snel gaat ze meewerken in het verzet en voert koeriersopdrachten uit voor het netwerk van Johannes. Daarvoor heeft ze een nieuw (vals) persoonsbewijs nodig.

Op dat persoonsbewijs moet een nieuwe foto komen. Daar weet Lientje wel raad mee. Ze is immers kapster en daarom bleekt ze haar prachtige lange, zwarte haren met waterstofperoxide. Zo kan het er wel mee door! Maar een kennis zei later: ‘Ze had haar haar rood geverfd en zag er volstrekt onnatuurlijk uit; daardoor viel ze juist meer op!’ Haar nieuwe persoonsbewijs komt op naam van ‘Thea van Zuylen’. Zo wordt: de Joodse ‘Thea’ de eerste koerierster van de groep Post.

Verzetswerk

Tot haar verrassing blijkt ook haar verloofde Ies ook ondergedoken te zijn in Nieuwlande! Ook hij actief in het verzet. Hij is graficus en hij begint zijn illegale werk met het vervangen van pasfoto’s op een persoonsbewijs en het bijtekenen van het stempels.

Samen met de Joodse onderduiker Lou Gans verblijft hij 9 maanden lang in de kruipruimte onder de vloer van de Gereformeerde Kerk in Nieuwlande, pal onder het orgel. Naast het vervalsen van documenten maken ze een weekblad voor onderduikers, ‘De Duikelaar’. Het is aardedonker daar onder de vloer van de kerk. Daarom doen ze hun werk bij kaarslicht. In De Duikelaar staat anti-nazipropaganda. En verder verhalen en tekeningen om de onderduikers een hart onder de riem te steken. Ze maken ook spotprenten die verkocht worden. De opbrengst daarvan komt ten goede van het verzet.

Opgepakt

Als het in Nieuwlande niet meer veilig is voor ‘Thea’, wordt een ander onderduikadres voor haar gezocht. Johannes en Thea gaan naar een pension in Ugchelen, waar de pensioneigenaren tegen betaling Joodse onderduikers in de kost hebben. Maar dan blijkt er verraad in het spel. Als zij op 16 juni 1943 aankomen, is er net in de nacht ervoor een razzia in het pension geweest. Johannes en Thea worden meteen gearresteerd en naar het politiebureau gebracht. Door toedoen van een ‘goede’ agent weet Johannes te ontsnappen. Thea probeert het ook, maar ze valt, bezeert daarbij haar knie en kan niet verder. Ze wordt gepakt en naar Westerbork overgebracht.

Als het verzet hoort dat Thea in Westerbork is, willen ze een bevrijdingsactie op touw zetten. Thea hoort ervan en wijst het resoluut van de hand. Ze zegt: ’Als ik bevrijd wordt, dan moet iemand anders in mijn plaats in de trein. Dat wil ik niet’. Op 24 augustus gooit ze een briefkaartje uit de trein naar Auschwitz: ‘Lieve, lieve allemaal. Op dit ogenblik zit ik in de trein en gaan we onze grote reis maken. Ik ben vol goede moed en ben ervan overtuigd dat alles in orde komt.’ Op 27 augustus wordt Celine Johanna Kuijper (Lientje, ‘Thea’) vermoord in Auschwitz, 20 jaar oud. Haar verloofde overleeft de oorlog, evenals haar vader en jongste broertje. Als enigen van haar naaste familie.

Tijdens onze wandeling brengt de gids ons naar het onderduikershol in de bossen van Nieuwlande, waar onderduikers zich bij gevaar verstopten. Daar vlakbij staat de Kerk waar Ies en Lou onder de vloer van de preekstoel moesten verblijven. Als we in het museum terug zijn, bekijken we de meer dan 100 portretten van inwoners in Nieuwlande en omgeving die Joden verborgen hebben.

Het dorp dat zweeg

Nieuwlande wordt ook wel ‘Het dorp dat zweeg’ genoemd. Niemand wist van elkaar wie er ondergedoken zat. Het credo van Johannes Post: ‘Uw vriend heeft een vriend, de vriend van Uw vriend heeft ook weer vriend, weet te zwijgen’.

Het staat te lezen op een prent in het huis van de familie Post. Daardoor konden er zoveel Joden gered worden. Een heel dorp heeft jarenlang weten te zwijgen. Ze handelden vanuit hun christelijke naastenliefde. Een voorbeeld voor ons allemaal!