Het interview zette mij (Joanne) aan het denken. Al vanaf hele jonge leeftijd heb ik een diep religieus gevoel. Het zit in mijn bloed en mijn genen. Ik geniet van synagogendiensten, van religieuze gebruiken. Om van duizenden jaren traditie onderdeel te mogen zijn, ervaar ik als een voorrecht. Maar de woorden van onze gebeden zeggen me niet veel. Ik luister, prevel en zing mee, het raakt me weinig. Daarentegen vind ik de teksten uit de Bijbel (Tenach in het Hebreeuws) prachtig. Het is rijk, leerzaam en zorgt voor momenten in het leven om over na te denken wat er wel en wat er niet is.

Ik deel hieronder een aantal citaten uit het interview met rabbijn Menno ten Brink.

U was een van de twaalf representanten van geloofsgemeenschappen die bij de presentatie van de NBV21 een exemplaar aangeboden kregen. Hoe was het om dat mee te maken?

‘Mooi vond ik dat er verbinding gemaakt werd tussen de verschillende christelijke stromingen. Dat de Bijbel mensen dus ook weet te verbinden en niet alleen verdeeldheid brengt. Ik kreeg de vraag of ik de NBV21 zou gaan gebruiken. Ik zei: wel in de studeerkamer, maar niet in de synagogedienst. Daarvoor is deze uitgave niet geschikt.’

Het antisemitisme is springlevend. Gelukkig hebt u persoonlijk geen nare dingen meegemaakt, maar u kent wel mensen voor wie dat anders is. Helpt de joodse Bijbel mensen die ermee te maken krijgen?

‘Goede vraag. Mijn voeding haal ik grotendeels uit de Tenach – de Joodse Bijbel – en de Talmoed, de mondeling overgeleverde traditie. Dat heeft me een bepaalde manier van denken opgeleverd en dat helpt. Eén van de mooiste en fundamenteelste regels uit de Thora is: ‘Houd van de ander als van jezelf.’ Hillel, een van de eerste rabbijnen die deels leefde in de tijd van Jezus, noemde dit ‘de gouden regel’. Dat helpt me om de ander te zien als mijn gelijke, ook als hij iets heel anders gelooft of doet dan ikzelf. Ook die ander is mens, schepping van God en dus behoor ik hem met respect te behandelen, ook al ben ik het met hem oneens.'

'Dat geldt tot het moment dat die ander zich naar mij toe respectloos gedraagt. Dan heb ik niet de christelijke gedachte ‘keer de ander ook je andere wang toe en laat je nog een keer slaan’. Dan bijt ik van me af. Niet door te schelden of te slaan, maar door te proberen – voor zover dat lukt – om de ander bewust te maken van wat hij doet, zodat hij hopelijk een beter mens wordt. Ook als je bijvoorbeeld bent opgevoed met haat tegen Joden, kun je tot het inzicht komen dat dat niet terecht is en je haat afleggen. Maar helaas lukt dat lang niet altijd.’

Het is 2022. Wat hebben we anno nu aan die oude geschriften?

‘Nou – ik ageer altijd tegen een term als het “Oude Testament”. Het is niet oud, het is zo levend als wat! We blijven die teksten lezen en verbindingen leggen tussen onze tijd en wat we in de Bijbel lezen. Ze geven inspiratie voor de tijd van nu, soms via een allegorische, symbolische betekenis, soms door de zoektocht naar de bedoeling.

Het blijven oude teksten. Heeft God de laatste tien, twintig eeuwen dan gezwegen?

‘Dat is een moeilijke vraag. Men zegt wel eens dat hoe verder we van die bron af raken, hoe minder goed we Gods stem horen. Laat ik vertellen wat ik ervoer toen ik veertig jaar geleden een trektocht door de Sinaïwoestijn maakte. Ik zag om me heen geen steenmassa of zandbak; er waren prachtige kleuren en intense geuren. We sliepen onder de sterrenhemel. Iets mooiers is er niet! Op zulke momenten kun je contact met God hebben, of een spirituele ervaring. Dus wat daar duizenden jaren geleden gebeurde, gebeurt nog steeds. Alleen, we moeten ons daar wel voor openstellen. En onze antennes zo afstemmen dat we het ook opvangen.’

Wat kan de NBV21 betekenen in onze seculiere samenleving?

‘De Bijbel kan mensen geestelijk rijker maken en zorgen dat ze beter weten wie ze zijn en hoe ze in de maatschappij staan. De Bijbel helpt me om te beseffen dat er meer dan één waarheid is – iets wat ultraorthodoxe gelovigen, ook uit andere religies, ontkennen.'

Dat de Bijbel het lastig heeft, is een feit. Bij jongeren kun je niet zomaar met religie of met de Bijbel aankomen. Wat wél werkt is het 'lernen', dat in de Joodse traditie zo belangrijk is. Jongeren kun je leren nadenken aan de hand van teksten uit de Tenach of de Talmoed. Zeker als ze willen weten wat hun wortels zijn, of als ze met levensvragen zitten, of als ze hun mening willen vormen over bijvoorbeeld euthanasie. Ik ga als rabbijn niet zeggen of dat wel of niet mag, maar help ze nadenken. En dan kunnen ze tot het inzicht komen dat er ook alternatieven zijn.’

U bent ook geestelijk verzorger in het Sinaï Centrum. Wat hebt u daarbij aan uw Bijbel?

‘Als ik met mensen omga die – bijvoorbeeld – een trauma hebben, val ik regelmatig terug op de verhalen van de aartsvaders. Bijvoorbeeld over Jakob, die bij Bethel die droom krijgt met die ladder terwijl hij eenzaam op de grond ligt te slapen. Of die later, bij de Jabbok, met iemand worstelt. Is het een engel, is het God – wie of wat is het waarmee je worstelt? Jakob kwam gewond uit dat gevecht: levenslang bleef hij hinken. Heel herkenbaar voor mensen met psychische problemen. Maar Jakob werd wél de stamvader van het volk Israël.’