In zijn inauguratiespeech op 20 januari benoemde Donald Trump dat hij een vredestichter is die oorlogen wil beëindigen, niet wil beginnen. Afshin Ellian: “Wat opviel in de toespraak van Trump is dat hij nauwelijks Iran heeft genoemd. Hij houdt zijn kaarten op de borst wat Iran betreft, en daaruit leid ik af dat hij heel zorgvuldig met dat dossier wil omgaan.”

Hoe kijken Iran en Hamas naar de ‘deal’ die recent is gesloten met Israël?

Ellian: "Het is belangrijk om te beseffen hoe de vijanden van Israël naar deze deal kijken. Dat is heel anders dan wij dat doen, met onze westerse bril. Laten we eerlijk zijn: Hamas wil geen vrede met Israël. Dat staat nergens in hun documenten.

Dit is een wapenstilstand, en dat betekent voor hen dat ze stoppen met vechten om aan te sterken voor de volgende aanval. Ze claimen het staakt-het-vuren als een overwinning. Je zag dat ook bij de vrijlating van de drie gegijzelde Israëlische vrouwen op 19 januari. De vrouwen waren omsingeld door tientallen gemaskerde mannen. Zo wilden ze nog vrees aanjagen en de overwinning claimen.”

Maar het is toch duidelijk dat Hamas deze oorlog niet heeft gewonnen?

“Hamas en Iran beschouwen dit niet als een oorlog die in één nacht wordt gewonnen. Het is een uitputtingsslag. Hun redenering is: je moet Israël zo uitputten dat als je het een laatste slag geeft, dat het dan is afgelopen. 7 oktober was niet hun laatste slag, maar het was wel een flinke stap in de richting van uitputting. Want iedereen kijkt nu naar Israël. Hoe lang kun je de oorlog volhouden?”

“Iran heeft veertig jaar geleden deze strategie ontwikkeld. Die ziet er als volgt uit: je gaat vechten tegen een land door mensen te gijzelen, tegen burgers te vechten en bommen te plaatsen. Maar al heel snel, na een paar weken al, ga je aansturen op een wapenstilstand.

Dan kun je de overwinning claimen, want de vijand heeft je niet kunnen uitroeien. Zo maken ze gebruik van de wapenstilstand om vervolgens weer meer mensen te ronselen. Het is een absurde strategie. Het is een uitputtingsslag voor de tegenstanders, en zelf worden ze er sterker door.

Denk bijvoorbeeld aan de oorlog tussen Hamas en Israël van 2014. Na een paar weken werd een wapenstilstand gesloten. Hamas was niet verzwakt en kon vervolgens de wapenstilstand gebruiken om nieuwe mensen te ronselen. Ze weten dat hun tegenstanders niet bereid zijn om tot de laatste man te vechten, en daar maken ze gebruik van.”

Maar je kunt toch niet zeggen dat Hamas nu sterker is dan op 7 oktober 2023?

“Nee, dat niet. Volgens de cijfers heeft Hamas ongeveer 17.000 mensen verloren. En tegelijk hebben ze sinds de start van de oorlog al meer dan 17.000 nieuwe mensen geronseld. De oorlog is het probleem. Je creëert een soort cirkel van wraak en geweld, en mensen worden helemaal verblind.

De redelijkheid verdwijnt, mensen denken niet meer aan hun toekomst. En dat is precies wat de ayatollahs willen. Zij zijn meesters in de haat. Ze kunnen alleen maar haat prediken als méér huizen vernield zijn, als méér Palestijnse kinderen om het leven komen, als er méér inhumane oorlogssituaties zijn.”

Als we kijken naar de feiten die ons bekend zijn: Hamas heeft ongeveer haar hele militaire infrastructuur verloren. Hezbollah is vleugellam gemaakt in Libanon, in Syrië is Assad weg. De hele ‘as van verzet’ van Iran is toch gewoon kapot?

“Ja, de as van verzet is sterk verzwakt, dat klopt. Maar ooit zei Bin Laden: ‘we hebben de tijd’. Dit zijn geduldige mensen die vooruitkijken. 7 oktober is niet in één nacht gepland. Ze proberen zonder al te veel schade uit de ellende te komen, om daarna weer opnieuw te beginnen.

Iran moet dit claimen als een overwinning, ondanks de nederlagen die ze hebben geleden. In hun toespraken verwijzen ze naar een aantal oorlogen waar de profeet Mohammed ook niet heeft gewonnen. Aan het begin van de oorlog zei Netanyahu: ik wil Hamas helemaal vernietigen. Dat is niet gelukt.”

Maar wat had Israël dan moeten doen?

“Ik ben er erg voor dat er nu een wapenstilstand is. Dat er nu humanitaire hulp is voor de gewone Palestijnen. Maar als mensen in het westen hierdoor ineens hoge verwachtingen krijgen, dan gaat het mis. De enige manier waarop er echt duurzame vrede komt in het Midden-Oosten, is als de kop van de slang vermorzeld wordt. Daarmee bedoel ik een einde aan het bewind van de ayatollahs in Iran.

Dus nu zijn relevante vragen: wat gaat Trump doen? Wat gaat de EU doen tegen de ayatollahs? De kop van de slang heeft geld, intelligentie en wapens, en zij bewapenen en financieren al die groepen zoals Hamas en Hezbollah.

De ayatollahs zijn doodsbang voor Trump omdat hij buitengewoon onvoorspelbaar is. Heel veel Iraniërs putten hoop uit het presidentschap van Trump. Ze hopen dat hij het Iraanse regime verder onder druk gaat zetten en dat er zo een einde komt aan het bewind dat al 46 jaar haar eigen bevolking onderdrukt en het Midden-Oosten in haar greep houdt. Als daar een einde aan komt, dan denk ik een nieuw perspectief ontstaat. Een nieuw perspectief met ruimte voor dialoog en gesprek.”

Op 21 januari sprak prof. dr. Afshin Ellian in de uitzending over de invloed van het presidentschap van Donald Trump op het Midden-Oosten. Bekijk de uitzending hier:

Over Ashfin Eilan

Afshin Ellian werd geboren in Teheran in 1966. Hij is een Perzisch-Nederlandse rechtsgeleerde en filosoof, schrijft regelmatig columns voor onder meer Telegraaf en EW en is werkzaam als hoogleraar aan de Universiteit Leiden.