Entjudung

Zowel Hitler als ook leiders van de Lutherse Evangelische Kirche leerden een eeuw geleden, dat Jezus geen Jood was maar een Germaan, een Ariër. Nederlanders die in de periode 1920-1940 met aandacht de krant lazen, wisten dat wel. Al na Hitlers mislukte Putsch in München schreef De Telegraaf op 11 september 1923 over de bewering van Hitler, dat Jezus een Germaan was.

In 1935 schreven meerdere Nederlandse kranten over de Duitse kerkstrijd. Bij die strijd ging het om het afschaffen van het ‘Joodse deel van de Bijbel’ en over de promotie van het idee dat Jezus geen Jood was. Op 17 februari 1936 schreef het gereformeerde dagblad De Banier over een congres waarop dominee Roser uit Bremen uitleg gaf over ‘de kwestie of Christus van Joodse ofwel van Arische afstemming was.’ Roser zei, dat Galilea geen zuiver Joods land is geweest en dat het leven van Christus niets anders dan een strijd van toenemende hevigheid tegen de Joden is geweest.

Deze leer ging lijnrecht in tegen de Bijbel en Jezus’ eigen woorden maar in Nederland maakte nauwelijks iemand zich hier druk over. De oprichting door de Lutherse (Evangelische) Kerken van het Entjudungsinstitut in Eisenach in 1938 kreeg in ons land geen aandacht, terwijl dit instituut een opmerkelijk doel had: een Jodenvrije Bijbel maken.

Bevrijdingstheologie

Met name vanaf 1967 groeide er onder de Palestijnse theologen in Bethlehem een afkeer van de landbeloften voor Israël in het Oude Testament. Er ontwikkelde zich een bevrijdingstheologie die zich losmaakte van de gedachte van een uitverkoren volk. Naïm Ateek, een van de leidende bevrijdingstheologen zei: “Palestijnse bevrijdingstheologie richt zich op de menselijkheid van Jezus van Nazareth, die immers ook een Palestijn was die onder een bezetting leefde.”

De nu ook in demonstraties in de westerse wereld verschenen slogan, dat Jezus een Palestijn is, is veel gevaarlijker dan het lijkt. Je zou kunnen: ach, Jezus is eigenlijk wel in Palestina geboren ook al is die naam pas in het jaar 135 gekozen door een Romeinse keizer na de Bar Kochba-opstand. Maar de diepere gedachten van de bevrijdingstheologen zijn wel degelijk gevaarlijk. De Joden worden weggezet als wrede kolonisten die net als in de tijd van Hitler de Ariërs wilden vergiftigen en onderdrukken dat nu zouden doen met de Palestijnen. Door het Joodse gif zou het terrorisme onder de Palestijnen zijn ontstaan. Maar dit is een giftige theologie die Jezus’ woorden “het heil is uit de Joden’ tegenspreekt.

Het Sabeel Instituut voor Palestijns-christelijke bevrijdingstheologie heeft zelfs een speciaal programma over het thema kruisiging: Contemporary Way of the Cross. De lijdensweg en kruisiging van Jezus wordt geplaatst naast de lijdensweg en de ’kruisiging’ van de Palestijnen. De 14 kruiswegstaties van Jezus zijn nu ingevuld door 14 kruiswegstaties van de Palestijnse christenen. Maar mag een christen dat doen en ook nog zonder een woord over de Holocaust?

Het had anders gekund

Na de Balfour-verklaring in 1917 ontstond uit een onderdeel van het Ottomaanse Rijk het Volkenbond-mandaatgebied Palestina gevormd als thuishaven voor de Joden. Dat was tegen het zere been van de Arabische landen. Churchill gaf tweederde van dit gebied aan een Arabische prins voor een nieuwe staat genaamd Trans-Jordanië om vriendschap te kopen bij de Arabieren.

Ondanks de gunstige invloed op economie en volksgezondheid van nieuwe Joodse inwoners werd de toegang tot het daarna resterende mandaatgebied door de Britten heel drastisch ingeperkt. Dit beleid was vanaf 1939 verantwoordelijk voor vele extra slachtoffers van de Holocaust. In 1948 vertrokken de Britten en vielen de omringende landen de nauwelijks bewapende één dag oude staat Israël aan. Er gebeurde een wonder maar de haat bleef. Wat zou er gebeurd zijn als men besloten zou hebben om samen te werken aan de bouw van een welvarende staat? Zou Gods Woord “Ik zal zegenen wie u zegenen” dan niet werkelijkheid zijn geworden?

Klaas de Jong is uitgever van het boek Van Eisenach naar Betlehem, geschreven door ds. Kees Kant.