Voortbordurend op de oude rabbijnse discussie van pagina's en pagina's gewijd aan de plaats van de Goddelijke Voorzienigheid in het leven van individuen en naties, stelde Rabbi Akiva ongeveer 2000 jaar geleden vast dat “Alles is voorzien, maar toch hebben we een vrije wil.”  Dit Hebreeuwse denken past niet goed bij de Westerse geest. Het geeft namelijk een onbevredigende oplossing voor iets waarop we duidelijkere antwoorden zoeken.

Redding voor de één ten koste van de dood van de ander roept vragen op over de oneerlijkheid van God. Vandaar dat een groot deel van het Jodendom neigt naar simpelweg dankbaar zijn voor een verlenging van het leven met een diep besluit om ons leven doelmatiger en met meer toewijding te leven. Dit betekent dat, terwijl de kogel Trump op een paar millimeter na miste, we ons met of zonder goddelijke tussenkomst kunnen verwonderen over de snelle verandering van gebeurtenissen.

Kleine wonderen

De impact van zulke kleine dingen die de loop van de geschiedenis veranderen, is niet nieuw voor de Joodse natie of voor de wereld zelf. De profeet Zacharia was de eerste die de terugkerende Joodse vluchtelingen uit Babylon uitfoeterde toen zij bij het zien van het eerste bouwsel van de Tweede Tempel in aanbouw klaagden dat het niet zo glamoureus was als de eerste: het was veel te klein.

“Veracht de dag van de kleine dingen niet” waarschuwde Zacharia. Hij wist dat gevoelens van ontoereikendheid en teleurstellingen voortkwamen uit het ontbreken van toekomstperspectief.

Dat is het geval met alle kleine dingen in het leven.

Wie had ooit gedacht dat een microchip kleiner dan een vingernagel een man naar de maan zou kunnen sturen, of dat de angst voor een ongezien en onbekend virus de wereld zou platleggen?

Om eerlijk te zijn worden we elke dag omringd door kleine wonderen, maar we zijn meestal te blind om ze als zodanig te zien.

Het lezen van een pagina van andermans schrijfsels kan ons uit onszelf halen en onze gedachten helpen veranderen. Het is een bekend maar onderschat cliché dat zonder garantie voor morgen, elke ademhaling die we nemen een geschenk uit de hemel is. We spreken mooie woorden over de wonderen van de Meester van het Universum, maar zijn vaak niet in staat om ze te begrijpen.

Toch zijn het de kleine dingen die ons leven redden. Kleine daden van vriendelijkheid hebben een levensveranderende impact. Een goed woord kan ons vaak krachtiger opbeuren dan menig pil. Een vriendelijke daad blijft in ons geheugen en haalt ons uit de duisternis als een bron in de woestijn.

Nieuwe hoop

Dat was ook mijn ervaring, toen ik vorige maand met drie andere Holocaustvoorlichters naar Oekraïne reisde, een bloeddoorlopen land waar meer mensen zijn vermoord dan op enige andere plek in de geschiedenis.

Voor een land dat zijn eigen genocide van de jaren 1930, gepleegd door Stalin, niet echt heeft herdacht, leek en was het te veel om monumenten voor de vermoorde Joden te verwachten. We reisden dagenlang over de stoffige wegen omringd door tarwevelden en zonnebloemen, vonden er hier en daar een paar, maar voelden ons steeds hopelozer naarmate de tijd verstreek.

We konden het dan ook nauwelijks geloven toen we in de bossen buiten een klein stadje waar duizenden Joden werden afgeslacht, een monument tegenkwamen. We waren nog verbaasder toen we onder de Oekraïense inscriptie zagen dat het monument was opgericht met de hulp van Christenen voor Israël.

Voor ons, vier Joodse Israëlische historici, die zich net als de rest van ons volk sinds 7 oktober geïsoleerd en steeds eenzamer voelden, was dit een klein maar enorm moment waarop grote dingen in ons hart gebeurden.

Onze dankbaarheid jegens onze christelijke vrienden gaf ons nieuwe hoop. De daad verbond ons met ons verleden, heden en toekomst. Hoewel we de vragen in het leven van lijden niet konden beantwoorden, herinnerde deze daad van liefde en herdenking ons eraan dat, wie we ook zijn, het onze missie is om ons in te zetten voor daden van vriendelijkheid. Want uit deze ‘dag van kleine dingen’ komt altijd grote hoop voort.