Tisjrie en Chesjwan

Het Jodendom is natuurlijk aantrekkelijk tijdens de feestdagen van Tisjrie:

• Rosh HaShana, Joods Nieuwjaar;
• Jom Kippoer, Grote Verzoendag;
• Soekot, Loofhuttenfeest.

De herfstmaand Tisjrie is vol opwindende momenten: indrukwekkende, ontzagwekkende dagen, waarop we berecht worden voor onze daden, maar ook vol speciale, hartverscheurende gebeden om leven en voorspoed. We blazen op de Sjofar om ons wakker te schudden uit de klauwen van de terreur van de dagelijkse routine, we eten speciale gerechten, zoals ronde challot (broden) om het cyclische patroon van onze dagelijkse sleur te doorbreken. We gaan terug naar onze wortels, vertellen de geschiedenis – en toekomst – van ons religieuze bestaan, we fleuren op bij de traditionele melodieen en gaan weer vol frisse moed verder. Tisjrie is spannend, maar wat heeft de achtste maand Chesjwan ons te vertellen? Opeens houdt alles op. Back to reality?!

Het totale niets

Tisjrie is vol ernstige en vreugdevolle dagen, symboliek en speciale belevenissen. Maar gedurende Chesjwan is er totaal niets. Hoe kunnen we zo alleen gelaten worden? We hebben alleen de gewone Sjabbatdagen over. Meer niet. Het is alsof je vanuit Amsterdam Centrum in een dorre woestijn belandt. Van dolle spanning naar het totale luchtledige. Is dit de bedoeling van de Thora? Is het alles of niets, hollen of stilstaan? Wat een contrast! Wat wil G’d eigenlijk van ons in deze herfstdagen? Zitten we triest bij de pakken en vallende bladeren neer na de spirituele highlights van Tisjrie of geeft G’d ons een nieuwe hint in Chesjwan?

Speelt hier misschien de essentie van de religie, die we weer eens gemist hebben door onbegrip, religieus onbenul, gebrek aan belangstelling, onze levenshaast en de geestelijke doofheid, die onstaat doordat we iedere dag weer overspoeld worden door een totale lawine aan nutteloze informatie die dagelijks over ons uitgestort wordt?

Het gewone dagelijkse is de beproeving

Rabbi Samson Raphael Hirsch (19e eeuw, Frankfurt) gaat dieper in op deze vraag. Hij begint met een wedervraag. Wat is het belangrijkste in het Joodse leven? De geestelijke hoogtepunten in de synagoge of ons dagelijkse Joodse leven waarin we in alle details van alledag een Joodse invulling aan ons bestaan proberen te geven? De beproeving is natuurlijk de doffe leegheid van Chesjwan.

Tisjrie is bedoeld als voorbereiding op Chesjwan. In de synagoge is het niet moeilijk religieus te zijn en religieus te doen. Maar hoe staan we in onze religie wanneer wij weer terugkeren in onze aardse realiteit? Blijven we ons geloof trouw? Gaan we niet schipperen? Doen we geen water bij de wijn? Het gaat er uiteindelijk om hoe wij het gewone aardse materiele leven beleven. Worden we overspoeld door aardse verlangens naar steeds meer, steeds mooier en steeds chiquer? Ik moet toegeven: het blijft een beproeving, dat aardse bezigzijn. Moraal van het verhaal: neem je religie mee in je aardse bestaan.

Inspiratie vertalen naar de materiële wereld

Dit is de les van Chesjwan na Tisjrie. Dit vormt een centraal thema in de geschriften van Rabbiner Hirsch. Wij moeten onze torenhoge inspiratie vertalen in meer dienstbaarheid aan G’d, in het duistere dal van het gewone leven. Nadat we de Hemel bestormd hebben moeten we weer gewoon aan de slag.

Zo was het ook bij ieder bezoek aan de Tempel te Jeruzalem. De mensen waren himmelhoch jauchzend van enthousiasme. Maar zodra de hype voorbij is, zijn we weer terug bij af, niet meer high van de topervaring die we zojuist beleefd hebben. Dit is de uitdaging van de rest van het jaar. We moeten de extase en het enthousiasme meenemen voor de ‘dorre herfst’ en ons daar laten inspireren door het G’ddelijk licht.

Chesjwan is stilte

De stam van het woord Chesjwan is 'chasjoe,' chet-sjien-vav. Rabbiner Hirsch omschrijft ‘chasjoe’ als stilte. Chesjwan geeft toegang tot het rustige, private leven. Juist daar speelt de essentie van het religieuze leven zich af.

De Thora benadrukt het Simcha (vreugde)-aspect van Tisjrie. Wij moeten ons verheugen op het Loofhuttenfeest Soekot. Let op het tijdsapect, de volgorde van de feesten in Tisjrie. De ernst van Rosj Hasjana (joods nieuwjaar) en Jom Kippoer (Grote Verzoendag) leidt tot een hoogtepunt in de Simcha – vreugde - van Soekot (Loofhuttenfeest).

Over Soekot schrijft de Thora (Lev. 23:41) "vier het als een feest voor G’d, een zevental dagen in het jaar (basjana)". "Basjana" leert ons dat de Simcha van zeven dagen Soekot ons het hele jaar door moeten beïnvloeden. We moeten ons geluk van onze religieuze verbondenheid met het Opperwezen het hele jaar door blijven vieren.

Slotfeest

Wat hebben we de rest van het jaar met het Slotfeest? Het Slotfeest, dat Soekot afsluit heet in de Thora Sjemini – de achtste dag – Atzeret, Slotfeest. Atzeret betekent eigenlijk "bewaren, vasthouden, zodat datgene wat we bereikt hebben, lang bij ons blijft ". Op het Slotfeest vieren we Simchat Thora (Vreugde der Wet). Als blije, kleine kinderen dansen we met de Thora! Ooit een raadsheer van de Hoge Raad, het hoogste gerecht van Nederland, zien dansen met het civiele wetboek of het wetboek van strafrecht?

Die vreugde die we met Simchat Thora voelden met de Thora moet steeds bij ons blijven! Sjabbat is het ook in Chesjwan. Sjabbat is onze wekelijkse uitdaging om kedoesja (heiligheid) in ons gewone leven te brengen. Versaag niet! Buiten wordt het donker, is het koud en nat. Maar binnen in ons hart gloeit dat vuur van de Thora door alle kieren naar buiten. Dat is de ware religie...