Tekst uit de Thora

Laten we in de Thora kijken wat erover geschreven staat in Genesis 30: “Toen Rachel merkte dat zij Jakob geen kinderen baarde, werd Rachel jaloers op haar zuster (Lea) en zei tegen Jakob: Geef mij kinderen, en zo niet, dan sterf ik. Toen ontstak Jakob in woede tegen Rachel en hij zei: Neem ik soms de plaats in van G‘d, Die jou de vrucht van de schoot onthouden heeft? Daarop zei ze: Zie, hier is mijn slavin Bilha; kom bij haar, zodat zij op mijn knieën zal baren en ook ik uit haar nageslacht zal krijgen. Zo gaf zij hem haar slavin Bilha tot vrouw, en Jakob kwam bij haar. En Bilha werd zwanger en baarde Jakob een zoon. Toen zei Rachel: G‘d heeft mij recht verschaft. Ook heeft Hij naar mijn stem geluisterd en mij een zoon gegeven. Daarom gaf zij hem de naam Dan. En Bilha, Rachels slavin, werd opnieuw zwanger en baarde Jakob een tweede zoon. Toen zei Rachel: Ik heb een zware strijd met mijn zuster gevoerd, en ik heb ook gewonnen. Daarom gaf zij hem de naam Naftali”.

In het commentaar op de vertaling wordt al aangegeven dat de woorden een zware strijd geen letterlijke vertaling is. Letterlijk moet het vertaald worden als: “Worstelingen van G’d heb ik met mijn zuster (Lea) gehad. En ik heb ook gewonnen”. Daarom gaf zij hem de naam Naftali, want Naftali betekent zoiets als: mijn strijd.

Lea kreeg kinderen, maar Rachel niet. Net als onze aartsmoeder Sara deed, toen zij Hagar aan Abraham gaf, gaf Rachel haar dienstmaagd aan haar man Jakob. Rachel zou dan een kind krijgen via haar dienstmaagd, zodat zij plaatsvervangend moeder zou worden. In de Hebreeuwse tekst staat: “Naftoelee Elokim niftalti im achoti”. Wat betekenen deze woorden? Er staat zoiets als “worstelingen van G’d heb ik met mijn zuster (Lea) gehad". Maar hoe moeten we deze 'worstelingen van G'd' begrijpen?

Rachel voelde zich tekort gedaan in vergelijking met haar zus Lea. Maar wat heeft dit met het Opperwezen van doen? Rachel was jaloers op haar zus.

Alternatieve vertalingen

De vertaling van de Hebreeuwse tekst 'Naftoelee Elokim niftalti im achoti' kan ook op andere manieren vertaald worden. Bijvoorbeeld:

• “Heilige listen heb ik uitgeprobeerd om mijn zuster te evenaren, en ik heb ook gezegevierd.” Volgens deze vertaling betekent 'Naftoelee Elokim' heilige listen.
• "Met aanhankelijkheid aan de Alomtegenwoordige ben ik gehecht geraakt aan mijn zuster.”
• “Ik smeekte met veel emoties tot G‘d om gelijk te zijn aan mijn zuster.”
• "Verzegelingen van G’d heb ik gedeeld met mijn zuster”.

Maar met al deze mogelijke vertalingen blijft de achtergrond van deze naamgeving duister en moeilijk invoelbaar. Wat bewoog Rachel tot deze naam? Het moet wel belangrijk zijn geweest, want anders had de Thora het niet vermeld.

De naam Naftali heeft als meest directe betekenis in het Bijbels Hebreeuws ‘aanhechting’ of ‘verzegeling’. Rachel zegt eigenlijk: “De zaak tussen mijn zus en mij - waarom zij kinderen kreeg en ik niet - is een zaak die hermetisch ‘verzegeld’ is door G’d. Ik hecht aan G’d en mijn zus, maar hier kan ik niet bij. G’ds oordelen zijn rechtvaardig. Ook als wij dit als mensen niet kunnen begrijpen”.

Reden tot klagen

Sinds mensenheugenis speelt de vraag hoe het kan zijn dat goede mensen moeten lijden. Juist Rachel had reden tot klagen, omdat ze altijd heel veel rekening had gehouden met haar zus Lea. Rachel vond het allemaal vreselijk oneerlijk. Zij was het die bestemd was om met Jakob te trouwen. Rachels vader, Laban, was een oplichter. Laban ruilde Rachel onder de huwelijksbaldakijn in voor Lea. Rachel wist dat haar vader dat van plan was en had allerlei wachtwoorden afgesproken met Jakob, haar toekomstige echtgenoot.

Op het ‘moment suprême’ – toen Lea in plaats van Rachel werd opgemaakt voor de huwelijksplechtigheid – kreeg Rachel intens medelijden met Lea en gaf haar de wachtwoorden, zodat Jakob niet kon weten wie zich achter de sluier bevond. Zo kreeg Lea in eerste instantie de felbegeerde Jakob in haar schoot geworpen. “Ik heb haar Jakob ‘geschonken’, maar”, dacht Rachel, “ik vind het oneerlijk dat ik helemaal geen kinderen krijg en Lea de ene zoon na de andere baart. De twee andere vrouwen van Jakob, Bilha en Zilpa, hebben ook kinderen. Ik ben de enige die helemaal geen kinderen krijgt. Dit is totaal onrechtvaardig!”

Berusting

Dit is het aloude thema uit Talmoed, waar geschreven staat: "Het ligt niet binnen ons begripsvermogen iets te zeggen over het ongeluk van de goede mensen." Wij zijn niet in staat om het verband te zien tussen iemands zichtbare lot en zijn moraal. We kunnen ook niemands morele niveau werkelijk op waarde schatten. Daarom moeten wij ons onthouden van een oordeel. Wij mogen onze kortzichtige visie op de gebeurtenissen om ons heen niet onze beslissingen laten beïnvloeden, aldus Rabbi S. R. Hirsch (19e eeuw, Frankfurt).

Rachel bedenkt zich en komt tot bedaren: “Naftoelee Elokim: er zijn dingen in het leven die zo verzegeld en geheim zijn dat de mens ze nooit zal begrijpen. Ik geloof in G’d, heb er vertrouwen in dat Hij weet wat Hij doet en dat alles een reden heeft. Daarom accepteer ik het. Dat is de reden waarom ik in staat was om vol te houden, ondanks mijn ongeluk.”

Alles wat Hij doet, is zeker uiteindelijk voor het goede. Of G’d nu iemand rijkdom of armoede geeft, het is allemaal ten goede voor onszelf en iedereen om ons heen. Dit heet tikoen olam, de verbetering en vervolmaking van de wereld.

Hoe kan dit ooit een correctie van de wereld heten? We zullen het nooit begrijpen: het is Naftoelee Elokim, verborgen en verzegeld door G’d. Pas aan het einde der dagen zullen we het misschien doorkrijgen.