Drie minuten stilte

Dinsdagavond
Acht uur
Sirene
Een minuut stilte

Woensdagmorgen
Elf uur
Sirene
Twee minuten stilte

Drie minuten. Het voelt zo heel veel te weinig. Nooit is het genoeg.

Een etmaal lang worden alle omgekomen soldaten en slachtoffers van terreur herdacht. Zij die omgekomen zijn vanaf 1860, de officiële telling van het Ministerie van Buitenlandse Zaken van Israël. De bevolking van Israël staat letterlijk drie minuten stil en gedenkt al diegenen die zijn gevallen voor het ontstaan, bestaan en voortbestaan van de staat.

Het verhaal van Bat-Chen

Uit mijn boek Over Grenzen:
‘Oorlog is een verschrikkelijk iets.
Hij verwoest het mooiste dat we hebben gekregen:
het leven.’

Bat-Chen
Uit: Het lied van Bat-Chen

Bat-Chen

Op de grafsteen van Bat-Chen is een van haar eigen uitspraken gegraveerd: ‘Wie heeft het recht om het leven, het mooiste geschenk dat er bestaat, af te nemen?’

Tijdens mijn ontmoeting met de ouders van Bat-Chen voel ik me verdrietig. Een meisje dat ik niet kende en wier ouders ik, als ze niet was vermoord, waarschijnlijk nooit had ontmoet. Een toekomst die ruw werd afgebroken. Haar woorden blijven.

In 1996 verloren Ayelet en Tzvika Shahak hun dochter Bat-Chen bij een terreuraanslag in Tel Aviv. Bat-Chen was daar met drie vriendinnen om haar vijftiende verjaardag te vieren. Ze waren op het verkeerde moment op de verkeerde plek. Slechts een van de meisjes overleefde de aanslag.

Na haar dood vonden de ouders van Bat-Chen dagboeken en gedichten die zij had geschreven. Om ervoor te zorgen dat hun dochter nooit zou worden vergeten, publiceerden ze de gedichten in een boek, als eerbetoon aan een dapper meisje dat de complexe wereld waarin ze leefde beter begreep dan veel grote leiders.

Haar ouders besloten hun leven niet door woede te laten overheersen. In plaats daarvan realiseerden ze Bat-Chens droom over vrede, door haar verhalen en gedichten te gebruiken om zoveel mogelijk mensen te bereiken, om zo het vredesproces en de dialogen te ondersteunen. Met de familieslogan in hun hart – ‘Het is gemakkelijk om vijanden te verwerven, maar het is slimmer om vrienden te maken’ – vertellen ze haar verhaal op scholen in het hele land, zowel aan Joodse als aan Arabische kinderen.

Het gedicht van Bat-Chen

Drie maanden voordat Bat-Chen werd vermoord, schreef ze het volgende gedicht:

Vredesdroom
Ieder mens heeft een droom,
de een wil miljonair zijn,
de ander schrijver.
Ik heb ook een droom: over vrede.

Eigenlijk wil iedereen
weten wanneer er vrede zal zijn.
En wij allemaal willen de zekerheid
dat het geen droom zal blijven.

Soms wanhopen we en voelen
dat de dag, dat iedereen gelukkig en verenigd is,
links en rechts, Arabieren en Joden,
verbroederd en bevriend,
de dag dat er geen haat en oorlog meer is;
dat die dag tot de verhalen
en de sprookjes lijkt te horen.
Het ziet ernaar uit dat die dag niet komt.
Wij kunnen allemaal zo goed praten
en weten anderen te beschuldigen.
We weten allemaal hoe het wél zou moeten.

Misschien ben ik zomaar een naïef kind
dat nergens van weet,
maar is het overdreven te vragen
om vrede en veiligheid?

Is het overdreven erover te dromen
veilig te lopen
door straten van het oude Jeruzalem?

Is het overdreven te vragen
geen moeders van jonge soldaten te hoeven zien,
huilend aan hun graf?

Wij allemaal willen vrede,
maar de grote vraag blijft steeds:
Hoe kunnen we die vrede bereiken,
en hoeveel mensen willen werkelijk
offers brengen voor de vrede?

In gedachten draag ik Bat-Chen met me mee. Zoals al die anderen. Nooit vergeten.